2025 yılı, Kürt sorununun çözümüne yönelik adımlar ve çatışmasızlık sürecinde tarihi gelişmelere sahne oldu. İmralı’da tecrit altında tutulan Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan ile yürütülen görüşmeler, PKK’nin ateşkes ilanı ve silahların bırakılması ile  birlikte Türkiye ve Kürdistan başta olmak üzere Ortadoğu’da dengelerin yeniden şekillendiği bir dönem yaşandı. Süreç boyunca Meclis’te yeni yasama ve izleme mekanizmalarının oluşturulması, belediyelere kayyım atamaları ve yerel yönetimlerdeki gelişmeler kamuoyunun gündemini belirledi. Abdullah, Öcalan’ın verdiği mesajlar, devlet yetkililerinin sürece dair açıklamaları ve uluslararası aktörlerin ilgisi, önümüzdeki dönemde Kürt meselesinde yeni bir sayfanın açılabileceğine işaret ediyor.

 

1 Ekim 2024’te Bahçeli’nin Meclis’te attığı adım ve sonrasındaki gelişmeler daha çok konuşulmaya başlandı. Bahçeli, sözü edilen gün sürpriz bir çıkış yaparak, Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti) Eş Genel Başkanı Tuncer Bakırhan ile partili milletvekillerinin elini sıktı. Çokça konuşulan bu adıma dair demeç veren Bahçeli, Erdoğan’ın 1 Ekim’de Meclis’te yaptığı açıklama nedeniyle attığını paylaştı. Erdoğan, aynı gün Meclis’te, “İsrail’in Filistin ve Lübnan’dan sonra gözünü dikeceği yerin Türkiye olacağını" söyledi ve "iç cepheyi sağlam tutma" mesajı vermişti. Bahçeli aynı zamanda bu sürpriz selamlaşma için "Yeni bir döneme giriyoruz. Dünyada barış isterken kendi ülkemizde barışı sağlamak lazım" açıklamalarında bulundu.

 

ABDULLAH ÖCALAN TEKRARDAN SAHNEDE

 

Bu gelişmelerin ardından Kürt sorunun çözümüne dair yeni tartışmalar başladı. Devletin siyasetteki sözcüsü konumunda görülen Bahçeli’nin daha sonra yaptığı açıklamalarla ezber bozdu. Özellikle 22 Ekim 2024’te yaptığı açıklama sonrasında 50 yıldır Türkiye’nin gündeminde olan ve Kürtlerin halkı olarak gördüğü Abdullah Öcalan tekrardan gündeme geldi. Bahçeli, konuşmasında, ilk kez "umut hakkı"nı ağzına aldı. Öcalan’a "TBMM çatısı altında konuşma" çağrısında bulundu. Bahçeli, tecridin kaldırılması halinde Öcalan'ı Meclis'e davet ederek, "örgütün lağvedildiğini haykırmasını" istedi. Bahçeli, devamında "Bu dirayeti gösterirse umut hakkının kullanımıyla ilgili yasal düzenlemenin yapılmasının önü de ardına kadar açılsın. Adres İmralı'dan DEM'e uzansın" açıklamalarında bulundu.

 

Kürdistan ve Türkiye başta olmak üzere tüm Ortadoğu'daki dengeleri etkileyen 1 yıllık süreçte birçok gelişme yaşandı. İşte gün gün yaşanan gelişmeler: 

 

‘İMRALI ORADADIR’

 

7 Ekim: KCK Yürütme Konseyi Eşbaşkanı Besê Hozat, "Devlet Bahçeli’nin, AKP’nin, Erdoğan’ın böyle bir niyeti, yaklaşımı varsa buyurun İmralı oradadır” açıklamasında bulundu.

 

8 Ekim: Bahçeli, grup toplantısında “Uzattığım el, milli birlik ve kardeşliğimizin mesajıdır. Uzattığım el, gelin Türkiye partisi olun, gelin teröre cephe alın temenni ve teklifidir” ifadelerini kullandı.

 

8 Ekim: DEM Parti Eş Genel Başkanı Tülay Hatimoğulları, “Bu konuda müzakereye de diyaloga oturmaya da hazırız. Çözüme dair bir plan ve programın kamuoyuna açıklanmasıyla konuşulabilir” yanıtı verdi.

 

9 Ekim: AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Cumhur İttifakı’nın uzattığı elin değerinin muhatapları tarafından anlaşılmasını ümit ediyoruz" dedi.

 

ÖZEL’DEN DESTEK  

 

22 Ekim: CHP Genel Başkanı Özgür Özel, "Devlet Bey el yükseltti. Tam olarak kendilerini ait hissetmeyen bütün Kürtlere Türkiye Cumhuriyeti devletinin sahibi olmayı teklif ediyorum" dedi.

 

23 Ekim: Öcalan’ın yeğeni DEM Parti Riha Milletvekili Ömer Öcalan, İmralı’ya gitti ve Abdullah Öcalan’ın ilettiği şu mesajı paylaştı: “Tecrit devam ediyor. Koşullar oluşursa bu süreci çatışma ve şiddet zemininden hukuki ve siyasi zemine çekecek teorik ve pratik güce sahibim.”

 

24 Ekim: PKK Yürütme Komitesi üyesi Murat Karayılan, "Önder Apo’nun özgürlüğünü eksen almayan çözüm arayışları bizim için yok hükmündedir” diye konuştu.

 

ERDOĞAN: FIRSAT PENCERESİ  

 

30 Ekim: Erdoğan, "Sayın Bahçeli’nin elini değil, tüm vücudunu taşın altına koymasıyla çok daha büyük imkan ele geçirdik. Bu fırsat penceresinin, millet ve siyaset kurumu tarafından iyi değerlendirilmesi gerekiyor. Sevgili Kürt kardeşim, senden bu eli samimiyetle tutmanı, sımsıkı tutmanı bekliyoruz” ifadelerini kullandı.  

 

30 Ekim: İstanbul'da "Kent Uzlaşısı" ile kazanılan Esenyurt Belediyesi'nin başkanı Ahmet Özer gözaltına alındı. 1 gün sonra belediyeye kayyım atandı. Özer ise tutuklandı.

 

4 Kasım: DEM Parti yönetimindeki Mêrdîn Büyükşehir Belediyesi, Êlih ve Riha’nın Xelfetî (Halfeti) belediyelerine kayyım atandı. 

 

5 Kasım: Ahmet Türk, “Bir elde sopa ile diyalog olmaz. Kimse bizi istismar edecek durumda da değil. Kürtler bugün politize olmuş bir halk. Kürtler ne istediğini biliyor" diye vurguladı.

 

BESÊ HOZAT: ÖNDER APO’NUN İRADESİNİN ARKASINDAYIZ

 

6 Kasım: Besê Hozat, İmralı'da 43 ay sonra gerçekleşen görüşmeye işaret ederek, "Önder Apo hazırdır. Biz de Önder Apo'nun iradesinin arkasındayız” dedi.

 

8 Kasım: Erdoğan, "Terörle mücadelemizde değişen bir şey olmayacak” diyerek, Kuzey ve Doğu Suriye’yi hedef aldı.

 

20 Kasım: Yerine kayyım atanan Colemêrg Belediye Eşbaşkanı Mehmet Sıddık Akış'a 9 yıl hapis cezası verildi. Dêrsim Belediye Eşbaşkanı Cevdet Konak ile Pulur Belediye Başkanı Mustafa Sarıgül'e 6 yıl 3'er ay hapis cezası verildi.

 

21 Kasım: Asrın Hukuk Bürosu, Öcalan’a 6 aylık yeni bir görüş yasağı verildiğini duyurdu.

 

22 Kasım: DEM Partili Dêrsim ve CHP’li Pulur belediyelerine kayyım atandı.

 

BAHÇELİ: YÜZ YÜZE TEMAS GECİKMEMELİ

 

26 Kasım: Devlet Bahçeli, “22 Ekim 2024 tarihli grup toplantımızdan itibaren ne demişsek aynen yanındayız. İmralı’yla DEM Grubu arasında yüz yüze temasın gecikmeksizin yapılmasını bekliyor, çağrımızı kararlılıkla tekrarlıyoruz” dedi.

 

17 Aralık: PKK Yürütme Komitesi üyesi Murat Karayılan, "Siyasi adımlar atmalı ve zemini yaratmalı ki Önder Apo da çözüm için rol oynasın ve çaba geliştirebilsin" dedi.

 

27 Aralık: Aydın, yazar ve siyasetçilerin de aralarında olduğu bin 43 isim, "barış ve demokrasi sürecinin" başlaması için acilen adım atılması çağrısı yaptı.

 

 ÖCALAN: EHİL VE KARARLILIĞA SAHİBİM

 

28 Aralık: İmralı’ya ilk ziyaret gerçekleşti. İmralı Heyeti üyeleri Pervin Buldan ve Meclis Başkanvekili Sırrı Süreyya Önder, İmralı’ya gitti.

 

29 Aralık: Abdullah Öcalan'ın “Sayın Bahçeli’nin ve Sayın Erdoğan’ın güç verdiği yeni paradigmaya, ben de pozitif anlamda gerekli katkıyı sunacak ehil ve kararlılığa sahibim” mesajı verdi.  

 

31 Aralık: Bahçeli, İmralı'da yapılan görüşmeyi “Hayırlı bir başlangıcın ivmesi olmuştur” şeklinde yorumladı.

 

İMRALI HEYETİ’NİN TEMASLARI

 

2 Ocak: CHP lideri Özgür Özel, sürece dair "Samimi ve şeffaf olarak yürütülecek yeni sürece 'evet' diyorum" açıklaması yaptı.

 

6 Ocak: DEM Parti İmralı Heyeti'nin temasları başladı.

 

7 Ocak: DEM Parti İmralı Heyeti ile görüşen CHP Genel Başkanı Özgür Özel, Meclis’te tüm siyasi partilerin içinde olduğu bir komisyon çalışmasına ihtiyaç olduğunu vurguladı.  

 

2-8 Ocak: İmralı Heyeti, Meclis Başkanı Numan Kurtulmuş ve siyasi parti liderleri ile görüşmeler gerçekleştirdi.

 

10 Ocak: DEM Parti yönetimindeki Mersin’in Akdeniz Belediyesi Eşbaşkanları Hoşyar Sarıyıldız ve Nuriye Arslan ile meclis üyeleri gözaltına alındı.

 

11 Ocak: İmralı Heyeti, Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ ile Leyla Güven'i cezaevinde ziyaret etti. 3  isim de sürece destek verdiklerini ifade etti.

 

13 Ocak: Akdeniz Belediyesi’ne kayyım atandı.

 

13 Ocak: İmralı’da Abdullah Öcalan ile görüşen Sırrı Süreyya Önder, Öcalan’ın tutumunun net olduğunu ve Kürtlerin özgürlüğü kadar güvenliğini de öncelediğini söyledi.

 

15 Ocak: Erdoğan, İmralı Heyeti’nin temaslarına değinerek, "Şayet, gerekli çağrı yapılır, terör örgütü ve bağlantılı yapılar da adımları atarsa kazanan Türk’üyle, Kürt’üyle tüm Türkiye olacaktır” diyerek, devamında tehditler savurdu.

 

18 Ocak: KCK Yürütme Konseyi Eşbaşkanı Cemil Bayık, Öcalan’ın rolünü oynayabilmesi için tecridin kaldırılması gerektiğini söyledi.  

 

İMRALI’YA İKİNCİ ZİYARET

 

22 Ocak: İmralı Heyeti, Öcalan ile ikinci kez görüştü.  

 

29 Ocak: DEM Parti yönetimindeki Sêrt Belediyesine kayyım atandı.

 

Ocak ayı: Türkiye’nin Kuzey ve Doğu Suriye’ye yönelik saldırılarında 41 kişinin yaşamını yitirdiği açıklandı. 245 kişinin de yaralandığı belirtildi.

 

 TARİHİ GELİŞMELERİN OLDUĞU AY

 

12 Şubat: PKK, "Önder Apo’nun beklenen açıklamasıyla yeni bir süreç başlayacaktır” açıklaması yaptı.  

 

15 Şubat: Wan Büyükşehir Belediyesi'ne kayyım atandı.

 

16-19 Şubat: İmralı Heyeti, Federe Kürdistan Bölgesi'nde Mesut Barzani, Neçirvan Barzani ve Bafıl Talabani ile görüştü.  

 

18-21 Şubat: Halkların Demokratik Kongresi’ne (HDK) yapılan operasyonlarda aralarında siyasi parti yöneticileri, sendikacı, sanatçı ve gazetecilerin de yer aldığı 52 kişi gözaltına alındı. 30 kişi daha sonra tutuklandı.

 

ÖCALAN'DAN TARİHİ ÇAĞRI

 

27 Şubat: İmralı Heyeti genişletildi ve 7 kişilik heyet, İmralı’ya gitti. Abdullah Öcalan, “PKK kendini feshetmelidir” dedi. Aynı zamanda, "Şüphesiz pratikte silahların bırakılması ve PKK'nin kendini feshi, demokratik siyaset ve hukuki boyutun tanınmasını gerektirir" sözü ile çağrıya noktayı koydu.

 

28 Şubat: Erdoğan, Öcalan’ın çağrısına dair “Yeni bir safhaya geçilmiştir” dedi.

 

ATEŞKES İLAN EDİLDİ

 

1 Mart: PKK Yürütme Konseyi ateşkes ilan etti.

 

1 Mart: Bahçeli, “27 Şubat 2025 tarihinde DEM heyeti tarafından kamuoyuna okunan ve İmralı’da kaleme alınan açıklama baştan sona değerli ve önemlidir” açıklaması yaptı.  

 

6 Mart: HPG, ateşkes kararına rağmen Türkiye’nin 828 saldırı düzenlediğini açıkladı.

 

10 Mart: Kurtulmuş, Abdullah Öcalan'ın çağrısına dair soruları "Meclis üzerine düşen sorumluluğu yerine getirecek" şeklinde yanıtladı.  

 

12 Mart: İmralı Heyeti, yeniden siyasi partileri ziyarete başladı.

 

13 Mart: HPG Basın İrtibat Merkezi, ateşkes kararlarına rağmen Türkiye’nin 2 günde 715 saldırı düzenlediğini açıkladı.

 

10-16 Mart: DEM Parti, DBP ve TJA, “Barış ve Demokratik Toplum İçin Halk Buluşmaları” kapsamında 50 bin kişiye ulaşarak, süreç hakkında halkı bilgilendirdi.

 

19 Mart: Duran Kalkan, “Söz var, pratik yok” diyerek, iktidar ve devletin adım atmadığını söyledi.

 

20 Mart: Bahçeli, Newroz’u kutladı, CHP’yi hedef aldı ve tarih vererek PKK’nin Mûş’un Milazgir ilçesinde kongresini toplayarak fesih tartışmalarına son noktayı koymasını istedi. 

 

‘HEM KARARLIYIZ HEM SAMİMİYİZ’

 

20 Mart: Erdoğan, “Hem kararlıyız hem de samimiyiz” diye konuştu.

 

21 Mart: Murat Karayılan, sürecin Abdullah Öcalan tarafından yürütülmesi gerektiğini belirterek, kongrenin toplanması için saldırıların durması gerektiğini söyledi.

 

21 Mart: Milyonlar Newroz alanlarında Öcalan'ın özgürlüğünü haykırdı. Hükümete "adım atın" çağrısı yapıldı.  

 

23 Mart: Ekrem İmamoğlu'nun "yolsuzluk" iddiasıyla tutuklanmasına karar verildi.

 

25 Mart: Federe Kürdistan Bölgesi’ne giden DEM Parti ve DBP heyeti kimi temaslarda bulundu.  Türkiye, Mart’ta eylemsizlik kararına rağmen toplamda 11 bin 585 saldırı gerçekleştirildi.

 

10 Nisan: Heyet, ilk defa Erdoğan’la görüştü. Sırrı Süreyya Önder, "Çok pozitif bir görüşme oldu” dedi.  

 

13 Nisan: Cemil Bayık, "Önder Apo'ya uygulanan tecridin kaldırılması ve onun özgürce çalışabilmesi gerekiyor" açıklaması yaptı.

 

15 Nisan: Sırrı Süreyya Önder, geçirdiği kalp krizi nedeniyle hastaneye kaldırıldı.

 

18 Nisan:  HPG, 15-18 Nisan’da toplam 627 saldırı gerçekleştiğini açıkladı.

 

19 Nisan: YNK Genel Başkanı Bafil Talabani, PKK’nin kongresinin Türkiye’nin saldırıları nedeniyle toplanamadığını açıkladı.

 

21 Nisan: İmralı Heyeti üyeleri Pervin Buldan ve Faik Özgür Erol, Abdullah Öcalan ile görüştü. Öcalan, “Herkesin Önder’in kaldığı hastaneye gittiğini, onun anısına bağlılığını beyan ettiğini görüyorum” mesajı verdi.  

 

24 Nisan: DBP Eş Genel Başkanı Keskin Bayındır ve DEM Partili milletvekillerinin içinde olduğu heyet, Kuzey ve Doğu Suriye'ye geçti.

 

PKK KONGRESİNİ GERÇEKLEŞTİRDİ

 

3 Mayıs: Sırrı Süreyya Önder, tedavi gördüğü hastanede yaşamını yitirdi.  

 

12 Mayıs: PKK, 12. Kongresi'nin sonuç bildirgesinde "Çalışmaları sonlandırdık" denildi. Açıklamada, kongrenin hayatını kaybeden PKK'nin öncü kadrolarından Ali Haydar Kaytan ve Rıza Altun'a atfedildiği belirtildi. Açıklamada, Abdullah Öcalan’ın süreci yürütüp yönlendirmesi, demokratik siyaset hakkının tanınması ve sağlam bütünlüklü bir hukuki güvenceyi gerektirdiği vurgulandı.

 

12 Mayıs: PKK’nin açıklamasını “barış tohumları umutla sulanmış, çiçek açmıştır” olarak yorumlayan Bahçeli, “Tarihsel sorumluğu üzerine alan PKK’nın kurucu önderi Abdullah Öcalan’a, İmralı-DEM heyetlerine ve DEM Parti’nin eş genel başkanlarına şükranlarımı sunuyorum” dedi.

 

12 Mayısa: Erdoğan, “Alınan kararı ülkemizin güvenliğinin milletimizin ebedi kardeşliğinin perçinlenmesi adına önemli buluyoruz" açıklaması yaptı.

 

13 Mayıs: Abdullah Öcalan'dan, kongre kararlarını saygı ile karşıladığı mesajını verdi.

 

18 Mayıs: İmralı Heyeti, Abdullah Öcalan ile görüştü.

 

19 Mayıs: AKP'nin kurucularından eski Meclis Başkanı Bülent Arınç, "Umut hakkı önemli bir haktır" dedi.

 

TUTSAKLAR YOK SAYILDI

 

4 Haziran: DEM Parti ve muhalefet partilerinin eleştirdiği 10. Yargı Paketi, Meclis Genel Kurulu'nda kabul edildi. Tutsaklara dair bir düzenleme pakette yer almadı.  

 

4 Haziran: Serxwebûn gazetesi, Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın PKK’nin 12. Kongresi'ne gönderdiği perspektifin özet halini paylaştı.

 

5 Haziran: HPG, Zap bölgesine dönük 27 ve 30 Mayıs tarihli saldırılarda 2 gerillanın yaşamını yitirdiğini duyurdu.

 

6 Haziran: Tuncer Bakırhan, Eren Bülbül'ün annesini arayarak bayramını kutladı. Görüşmede Ayşe Bülbül, "Artık anneler ağlamasın" diyerek sürece desteğini dile getirdi.

 

8 Haziran: İmralı’da Abdullah Öcalan ve cezaevindeki diğer 6 tutsak, aileleriyle bayram görüşü gerçekleştirdi. Abdullah Öcalan, 26 yıl sonra ilk kez çocuk yeğenleriyle bayram ziyaretinde görüşebildi.

 

17-18 Haziran: Kürdistan’dan 16 baro başkanı,  Ankara’ya giderek siyasi parti temsilcileriyle Anayasa ve süreç gündemiyle ilgili bir dizi görüşme gerçekleştirdi.

 

26 Haziran: Buldan ve Mithat Sancar, Meclis Başkanı Numan Kurtulmuş görüştü. Sancar, sürecin hukuksal güvenceye alınması için Meclis’in hayati rol oynayacağını vurguladı.   

 

26 Haziran: Ankara 22’nci Ağır Ceza Mahkemesi, Kobane Davası'nda 36 siyasetçi hakkında 16 Mayıs 2024'te açıkladığı mahkumiyet kararlarının gerekçesini açıkladı. Gerekçeli karar 32 bin 630 sayfadan oluştu. 

 

1 Temmuz: Avrupa Özgürlük ve Barış Platformu (EFFP), Öcalan ile görüşmek için “Abdullah Öcalan’ı ziyaret etmek istiyorum” kampanyası başlattı.  

 

2 Temmuz: KCK Yürütme Konseyi Üyesi Mustafa Karasu, devlet içinde bir kesimin süreci bozmak istediğini belirtti.

 

5 Temmuz 2025: TBB Başkan Vekili Zeydan Karalar, Semsûr Belediye Başkanı Abdurrahman Tutdere ve Antalya Büyükşehir Belediye Başkanı Muhittin Böcek'in aralarında olduğu çok sayıda kişi gözaltına alındı.

 

6 Temmuz: İmralı Heyeti, Öcalan ile görüştü.

 

7 Temmuz: İmralı Heyeti üyeleri Pervin Buldan ve Mithat Sancar, AKP'li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile görüştü.

 

7 Temmuz: Mehmet Öcalan ve vasi Mazlum Dinç, Öcalan ile görüştü.  

 

8 Temmuz: Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi'ne “ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası” ile ilgili yeni bir "eylem planı" sunan Türkiye, Abdullah Öcalan'ı “umut hakkı"ndan muaf tuttuğunu tekrarladı. 

 

8 Temmuz: Manavgat Belediyesi Başkanı Niyazi Nefi Kara, Adana Büyükşehir Belediye Başkanı Zeydan Karalar tutuklandı.

 

ÖCALAN'DAN GÖRÜNTÜLÜ MESAJ

 

9 Temmuz: Öcalan ve tutsak arkadaşlarının yer aldığı videolu mesaj yayınlandı. Abdullah Öcalan, "Varılan aşama, yeni adımlarla pratiğe geçmeyi gerekli kılmaktadır. Silahın değil, siyasetin ve toplumsal barışın gücüne inanıyorum" çağrısı yaptı. 

 

10 Temmuz: KCK, “Sürece doğru yaklaşılmalı ve atılması gereken adımlar atılmalıdır" açıklaması yaptı. 

 

11 Temmuz: Barış ve Demokratik Toplum Grubu, Öcalan'ın çağrısı üzerine Silêmaniyê kenti kırsalında bulunan Şikefta Casenê'de silahları imha töreni düzenledi.

 

12 Temmuz: Erdoğan, "Bugün atılan önemli adımın hayırlara vesile olmasını diliyorum” dedi. Erdoğan, Meclis'te komisyon kurulacağını belirterek, "Sürecin yasal ihtiyaçlarını Meclis çatısı altında konuşmaya başlayacağız. Sürecin yasal ihtiyaçlarını Meclis çatısı altında konuşmaya başlayacağız" ifadelerini kullandı.

 

19 Temmuz: Cemil Bayık, “Eğer silahlı mücadeleyi ortaya çıkaran altyapıyı ortadan kaldırmazsanız, PKK silah bırakır ama yarın başkası silahlanır” dedi.

 

25 Temmuz: İmralı Heyeti, Abdullah Öcalan ile görüştü. İmralı F Tipi Yüksek Güvenlikli Cezaevi’nde bulunan Veysi Aktaş, 31 yıl 3 ay sonra tahliye edildi.  

 

28 Temmuz: Öcalan, aile görüşü kapsamında vasisi Mazlum Dinç ve yeğeni Ömer Öcalan ile görüştü. “ ‘Tüm kesimlerin sürece katılımının hayati bir ihtiyaç’ olduğunun altını çizmektedir" denildi.

 

MECLİS'TE KOMİSYON KURULDU

 

5 Ağustos: Meclis’te Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu ilk toplantısını gerçekleştirdi.

 

6 Ağustos: Mustafa Karasu, “Önder Apo ile tartışmadan, Önder Apo ile konuşmadan bu komisyonun çok işlevsel olması düşünülemez” dedi.

 

8 Ağustos: HPG, 24 Temmuz ile 7 Ağustos tarihleri arasında Türkiye’nin saldırılarının sürdüğünü açıkladı.

 

9 Ağustos: HPG komutanlarından Murat Karayılan, komisyona önemli rol düştüğüne işaret ederek, “Baş müzakerecimiz Önder Apo'dur, bunun için de Önder Apo'ya başvurmalarını umuyoruz" açıklaması yaptı.

 

21 Ağustos: Meclis’te kurulan komisyona davet edilen Barış Annesi Nezahat Teke’nin Kürtçe konuşması engellendi.

 

28-29 Ağustos: İmralı Heyeti, Öcalan ile görüştü. Öcalan'ın "Demokratik toplum, barış ve entegrasyonun, bu sürecin üç kilit kavramı olduğunu" söylediği belirtildi.

 

BAHÇELİ TEHDİT ETTİ

 

1 Eylül: Abdullah Öcalan, Rûdaw Araştırma Merkezi tarafından düzenlenen konferansa mesaj gönderdi. Abdullah Öcalan, Türkiye'deki sürecin başarıya ulaşması halinde Ortadoğu'nun kaderinin değişeceğini belirterek, "Bütün Kürtleri demokratik zeminde buluşmaya ve birlik olmaya çağırıyorum" diye belirtti.

 

2 Eylül: Bahçeli, "QSD ve YPG'nin Suriye yönetimi ile 10 Mart tarihinde imzaladığı mutabakat zaptına riayet ve gereğini harfiyen yapması, aksi halde Ankara ile Şam’ın ortak iradesiyle askeri müdahalenin kaçınılmaz hale geleceği herkesçe bilinmelidir" açıklaması yaptı.

 

5 Eylül: MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız, Meclis'te kurulan komisyonundan seçilen birkaç kişinin Öcalan ile görüşmesini önerdi.

 

12 Eylül: Bahçeli, "Barış tek kanatlı bir kuş değildir. Barışı uçurabilmek için ikinci kanadının da olması gerekiyor. Barışın tek kanadı Öcalan tarafından gerçekleştirilmiştir. Şimdi beraberce yaşayabilmenin şartlarının neler olması gerektiği aşamasına gelinmiştir" açıklaması yaptı.  

 

13 Eylül: Murat Karayılan, Kürt Kültür Festivali için gönderdiği videolu mesajda, “Her ihtimale hazır olmalıyız. Ama her şeyden önce Önder Apo’nun Barış ve Demokratik Toplum hamlesini, demokratik sosyalizm yürüyüşünü güçlü bir şekilde ileriye götürmeliyiz” dedi.

 

15 Eylül: Asrın Hukuk Bürosu avukatlarından İbrahim Bilmez, Raziye Öztürk ve Cengiz Yürekli, 6 yıl sonra ilk kez İmralı'da avukat görüşü gerçekleştirdi.  

 

16 Eylül: Sürece dair adım atması gereken tarafın Kürtler değil devletin olduğunu belirten Duran Kalkan, “Önder Apo'nun siyaset yapmasının önü açılsın, özgür siyaset yapabilir hale gelsin, demokratik siyasi çalışma yürütür hale gelsin, her şey değişir. Çözüm Önder Apo'dan olur” dedi.

 

18 Eylül: Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, "umut hakkı"nı gündemine aldı. Komite, Türkiye’ye Haziran 2026’ya kadar süre tanıdı. Komite, Barış ve Demokratik Toplum Süreci ile birlikte kurulan Milli Birlik, Dayanışma ve Kardeşlik Komisyonu’na da atıfta bulunarak, düzenleme yapılmasını istedi.

 

20 Eylül: Kürt meselesinin çözümü için yürütülen sürece dair açıklama yapan MHP'li Feti Yıldız, "Türk Ceza Kanunu’nda ve Terörle Mücadele Kanunu’nda bazı düzenlemelere ihtiyaç var" dedi. 

 

23 Eylül: Kuzey ve Doğu Suriye’de bulunan inisiyatifler tarafından “Abdullah Öcalan ile görüşmek istiyorum”, kampanyası kapsamında toplanan 2 bin 541 imza BM Genel Sekreteri, CPT, Avrupa Birliği Konseyi, İnsan Hakları Konseyi ve Türkiye Adalet Bakanlığı’na gönderildi.

 

SÜRECE DESTEK ARTTI

 

23 Eylül: Abdullah Öcalan’ın fiziki özgürlüğünün sağlanması gerektiğini vurgulayan Kürdistan Özgürlük Hareketi üyesi Hêlîn Ümit, “Nasıl ki birinci aşamada biz üzerimize düşenleri yaptık, şimdi ikinci aşamada Önder Apo'nun siyaset yapmasının önü açılmalı” çağrısı yaptı.

 

30 Eylül: KCK Yürütme Konseyi üyesi Mustafa Karasu, “Önder Apo’nun muhatap alınması gerekiyor. Önder Apo’nun konumu herhangi bir konum değildir” dedi.

 

1 Ekim: Meclis’te yeni yasama dönemi açılışında konuşan Erdoğan, sürece dair DEM Parti’ye teşekkür ederek, sürece başından beri olumlu baktıklarını söyledi. Erdoğan, ayrıca komisyon çalışmalarına da dikkat çekerek, “Komisyon da göstermiştir ki, silahla çözüm olmaz, sıkılı yumruklarla musâfaha yapılmaz” diye kaydetti.

 

Erdoğan, yaptığı açıklama sonrasında DEM Parti sıralarına giderek, DEM Partililer ile tokalaştı.

 

‘ÖZÜR DİLEDİ’

 

Aynı gün DEM Parti ile Erdoğan Meclis’te düzenlenen resepsiyonda da bir araya geldi. Erdoğan, DEM Parti Meclis Grubu'na giderek DEM Partililerle el sıkışırken elini sıkmadığı, DEM Parti Eş Genel Başkanı Tülay Hatimoğulları'ndan özür diledi. 

 

1 Ekim: MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti YIldız, HDP eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş'a ilişkin verilen AİHM kararına işaret ederek, "Anayasa'nın 90. maddesi orada dururken, elbette bazı şeyler yapmak gerekir" dedi.

 

3 Ekim: Heyet yaptığı görüşme sonrasında açıklama yaptı. Abdullah Öcalan “27 Şubat açıklamasında belirttiğimiz, sürecin gelişmesinin siyasi ve hukuki gerekliliklere bağlı olduğu cümlemizin arkasındayız” dedi.

 

7 Ekim: "Umutla özgürlüğe yürüyoruz" şiarıyla Amed'den Ankara'ya yürüyen kadınlar, Meclis'e "Bijî Serok Apo" sloganıyla giriş yaptı. 

 

9 Ekim: Meclis komisyonunun Abdullah Öcalan’ı ziyaret etme talebine dair konuşan Özgür Özel, “Meclis başkanı alsın, MHP ve AKP ortaya koysun tutumlarını. Sonra gelsinler bana sorsunlar” dedi.

 

10 Ekim: DEM Parti İmralı Heyeti üyesi Pervin Buldan, 3 Ekim'de yaptıkları İmralı görüşmesinde Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın “Komisyon bir an önce İmralı’ya gelmeli” dediğini belirtti.

 

13 Ekim: Bülent Arınç katıldığı bir TV programında süreçte Abdullah Öcalan’ın rolüne dikkat çekerek, “Komisyon, süreci sağlıklı yürütmek istiyorsa, Abdullah Öcalan’ı İmralı’da doğrudan dinlemelidir” dedi

 

14 Ekim: Devlet Bahçeli’nin “Gelsin Meclis’te konuşsun” sözlerini unuttuğunu belirten Duran Kalkan, “Sadece ‘Kurucu Önder’ diyerek bizi kandıracağını sanıyor” tepkisinde bulundu.

 

17 Ekim:  Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu ve Meclis Başkanı Numan Kurtulmuş, komisyon üyeleri ile birlikte Amed’de bir dizi ziyaret yaptı. Kurtulmuş Kürtçe şiir okudu, Meclis’in resmi sanal medya hesaplarından paylaşıldı. Kürtçe’nin tutanaklara bilinmeyen dil olarak girdiği Meclis ilk defa Kürtçe bir paylaşım yaptı.

 

‘ÖZGÜRLÜK İÇİN YÜRÜDÜLER’

 

18 Ekim: Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın fiziki özgürlüğü için yürüyen gençler, “Önder Apo fiziksel olarak özgür kalana kadar Önder Apo ile yaşayacağız ve kesintisiz mücadele edeceğiz” vurgusunda bulundu.

 

21 Ekim: DEM Parti, "umut hakkına" dair yasal düzenleme için Meclis Başkanlığına kanun teklifi sundu. 

 

21 Ekim: Meclis’e getirilen ve Suriye ile Irak’a müdahalenin önünü açan tezkerenin süresinin uzatılmasına dair teklif kabul edildi. DEM Parti ve CHP tepki gösterdi.

 

 23 Ekim: Ahmet Türk’ün “örgüt propagandası” iddiasıyla yargılandığı ve Mêrdîn Büyükşehir Belediyesi’ne kayyım atanmasına gerekçe yapılan davadan beraat etti.

 

YENİ ADIM

 

26 Ekim: Kürt Özgürlük Hareketi yönetimi, Abdullah Öcalan’ın onayıyla Türkiye’deki tüm güçlerini geri çekmeye başladıklarını duyurdu. Açıklamada, “12. Kongre kararlarına bağlıyız. Bunların pratikleşmesi için hukuki ve siyasi yaklaşımlar gecikmeden gösterilmelidir” vurgusu yapıldı.

 

27 Ekim: Kurtulmuş adımı destekledi.

 

27 Ekim:  KCK Yürütme Konseyi Üyesi Mustafa Karasu, gerilla güçlerinin Türkiye'den çekilme kararının devletin de adım atmasını teşvik eden bir girişim olduğunu belirterek, "Özgürlük yasaları ve Önder Apo’nun özgür çalışır durumda olması sürecin kritik noktasıdır" dedi.

 

30 Ekim: Erdoğan ile görüşen İmralı heyeti açıklama yaptı. Heyet,   “Karşılıklı anlayış ve fikir birliği içinde olduğumuzu memnuniyetle belirtmek isteriz” dedi.

 

31 Ekim: Meclis Başkanı Numan Kurtulmuş, küresel ve bölgesel şartların artık Kürt sorunun çözümünü, kalıcı barış ve kardeşliği sağlayacak adımların atılmasını zorunlu kıldığını söyledi.  

 

1 Kasım: DBP Eş Genel Başkanı Keskin Bayındır, Barış ve Demokratik Toplum Şöleni’ne katıldı. Burada konuşan Bayındır, “Biz Sayın Öcalan’ın hayallerini gerçekleştirmek için mücadele edeceğiz” dedi.

 

3 Kasım: DEM Parti İmralı Heyeti, Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan ile görüşmek üzere İmralı Adası'na gitti.

 

‘SİLAHLAR SUSACAK KARDEŞLİK HAKİM OLACAK’

 

3 Kasım: AİHM Paneli, Türkiye'nin HDP eski Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş hakkındaki ihlal kararına yaptığı itirazı reddetti. Bu karar ile birlikte AİHM’in verdiği karar da netleşti.

 

4 Kasım: Partisinin haftalık gurup toplantısı sonrası gazetecilerin sorularını yanıtlayan Devlet Bahçeli, Selahattin Demirtaş'ın tahliyesinin Türkiye için hayırlı olacağını söyledi.

 

4 Kasım: İmralı Heyeti, dün İmralı’da yaptıkları ziyaretlerinde Abdullah Öcalan'ın "Pozitif aşamaya geçebilmek için bu süreçte herkesin hassasiyet, ciddiyet ve sorumluluk bilinciyle hareket etmesi hayati önemdedir" dediğini yaptıkları yazılı açıklama ile duyurdu.

 

5 Kasım: Tayyip Erdoğan Partisinin grup toplantısı sonrasında soruları yanıtlarken, Selahattin Demirtaş’a ilişkin, “Bu ülke yargı ülkesidir. Yargı bu konuda ne derse ona uyarız” dedi.

 

‘BÜTÜN TARAFLAR DİNLENMELİ’

 

5 Kasım: Meclis’te partisinin grup toplantısında konuşan ve Abdullah Öcalan’ın ziyaret edilmesi talebine dikkat çeken Erdoğan, Süreçte yeni bir "kavşağa" ulaşıldığını belirtti.  Erdoğan, “Bütün tarafların dinlenmesini, aykırı da olsa farklı fikirlerin dile getirilmesini çok kıymetli buluyoruz” dedi.

 

8 Kasım: Abdullah Öcalan'ın süreçteki rolüne işaret eden DEM Parti Eş Genel Başkanı Tülay Hatimoğulları, "Kendisiyle görüşülmeden bu süreçte yol alınamaz" diye kaydetti. 

 

8 Kasım: Demirtaş, “Milletvekilleri İmralı’ya gidip noktayı koysun” diye açıklama yaptı.

 

11 Kasım: Partisinin grup toplantısında konuşan Bahçeli, “Küresel ve bölgesel siyaset masasında kartlar yeniden dağıtılırken menü mü olalım? Meselemiz vatandır, millettir, 86 milyonun tek yürek olmasıdır” diyerek, sürecin de sona yaklaştığını ifade etti.

 

11 Kasım: İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu'nun da aralarında olduğu 105’i tutuklu 402 kişi hakkında İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne yönelik yürütülen “yolsuzluk” soruşturmasında iddianame tamamlandı. 

 

11 Kasım: İmralı ziyareti gündemi ile 13 Kasım’da toplanması beklenen komisyon toplantısı,  düşen kargo uçağı nedeniyle ertelendi.

 

18 Kasım: Bütçe görüşmelerinde söz alan ve Türkiye’nin Suriye politikasını eleştiren Gelecek Partisi Milletvekili Kani Torun, “Türkiye Adem-i Merkeziyetçilikten korkmamalıdır” diye belirtti.

 

‘KESİN GİDİLECEK’

 

19 Kasım: MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız, "İmralı'ya gidilecektir, evet, bunu net olarak söylüyorum” dedi.

 

20 Kasım: CHP Genel Başkanı Özgür Özel’in komisyonunun Abdullah Öcalan’ı ziyaret etmeyi kararlaştırıp görüşme gerçekleştireceğine dair iddiaları dair MA’ya konuşan Özel'in Danışmanı Şevket Yaman, komisyonun İmralı ziyaretine ilişkin karar alacağı gün Özel’in Demirtaş’ı ziyaret edeceğine dair bir planlamanın olmadığını söyledi. 

 

20 Kasım: Sözcü Gazetesi, “CHP Apo’ya gitmiyor” manşeti attı. Bu haber sonrası CHP  komisyon üyelerinin ziyarete karşı olduğu ortaya çıktı.  

 

20 Kasım: DEM Parti, komisyonun İmralı’ya gitmesi halinde Meclis Grup Başkanvekilleri Gülistan Kılıç Koçyiğit’i göndereceğini açıkladı.

 

20 Kasım: AKP, Meclis komisyonunun İmralı'ya gitmesi gündemiyle bir araya geldi. AKP toplantı sonrasında komisyonun toplanması ve ziyaretin  oylanması halinde olumlu oy kullanacaklarını paylaştı.

 

21 Kasım: Feti Yıldız, komisyonun kararı sonrasında İmralı’ya partisi adına gideceğini açıkladı.  Aynı gün CHP’nin ziyarete dair tutumun açıklayan Meclis Başkanvekili Murat Emir, ziyaretin olması halinde katılmayacaklarını söyledi.

 

ZİYARET KARARI ALINDI

 

21 Kasım: Komisyon Meclis’te toplandı. CHP oylamaya katılmayacağını belirterek, toplantıyı terk etti. Yapılan oylamada AKP, MHP, DEM Parti, TİP, EMEP olumlu oy kullandı. Yeni Yol Grubu ise çekimser oy kullandı. Oylama sonrasında İmralı’ya ziyaret kararı alındı.

 

21 Kasım: Bakırhan, “Şununla oturmam, diyenler barış istemiyor. Bunu da bir yere not ettik” dedi.

 

21 Kasım: Ziyarete Hatay Milletvekili Hüseyin Yayman’ın yer alacağı belirtildi.

 

22 Kasım: CHP eski Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, CHP'nin İmralı'ya gitmeme kararına tepki göstererek, “CHP arınmalı ve sürecin içinde olmalı, tarihin doğru tarafında olmak cesaret ister” dedi. 

 

23 Kasım: – TJA'lı Sabahat Tuncel, “Kürtler açısından CHP 100 yıllık tarihi fırsatı kaçırmıştır" sözleriyle değerlendirdi. 

 

23 Kasım: Tutuklu İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, CHP’nin İmralı’ya gitmeme kararını desteklediğini açıkladı.

 

24 Kasım: Meclis komisyonu İmralı’ya giderek, Abdullah Öcalan ile 2 saat 50 dakika süren bir görüşme gerçekleştirdi.

 

24 Kasım: Erdoğan, komisyonun İmralı’ya gitmesinin sürecin önünü açacağını söyledi.

 

24 Kasım:  DEVA kurucu üyeleri arasında yer alan Abdurrahim Aksoy, partisinin İmralı’ya gitmeme kararı nedeniyle istifa etti.

 

25 Kasım: 25 Kasım kapsamında bir mesaj gönderen Abdullah Öcalan, “Kadın özgürlüğünü merkeze almayan hiçbir toplumsal özgürlük hamlesi gerçek bir devrim olamaz” dedi.

 

28 Kasım:  Komisyon üyelerinin İmralı'dan ikna olarak döndüklerini belirten Gülistan Kılıç Koçyiğit, "Devletle bir mutabakatın olduğunu ifade etmekle beraber bugün temel arayışın bir siyasal mutabakat olduğunu ve bu siyasal mutabakat gerçekleştiğinde aslında birçok şeyin de aşılabileceğini ifade etti" diye konuştu.

 

29 Kasım: Cizîr’de bir programa katılan ve Abdullah Öcalan’ın Barış ve Demokratik Toplum Süreci'nde önemli adımlar attığını belirten KDP Genel Başkanı Mesûd Barzanî, Abdullah Öcalan’a teşekkür etti. 

 

29 Kasım: Partisinin İmralı’ya üye göndermemesine tepki gösteren CHP’li Canan Demir, istifa etti.

 

29 Kasım: Erdoğan ve Kurtulmuş, Cumhurbaşkanlığı Dolmabahçe Çalışma Ofisi'nde bir araya geldi. Süreç ve ziyaret konuşuldu.

 

29 Kasım: CHP'nin 39’uncu Olağan Kurultayı'nda tek aday olan Özgür Özel 4'üncü kez üst üste genel başkanlığa seçildi.

 

29 Kasım: İlim Yayma Cemiyeti’nin ödül töreninde konuşan Erdoğan, “Hedefe yaklaştıkça süreci rotasından saptırmaya dönük sabatojların” artıyor. Üstesinden geliyoruz” dedi.

 

1 Aralık: Kabine Toplantısı sonrasında konuşan Erdoğan, sürecin yeni bir dönemin kapılarını açacağını söyledi.

 

2 Aralık: Türkgün gazetesine konuşan Bahçeli, sürece dikkat çekerek,  “Ok yaydan çıkmıştır, gemiler yakılmıştır” dedi.

 

2 Aralık: İmralı heyeti Abdullah Öcalan ile görüştü.

 

3 Aralık:  Partisinin grup toplantısında konuşan Erdoğan, 2005'te  Amed ziyareti sırasında  söylediği “Bu sorun benim de sorunumdur” sözünü hatırlatarak, aynı iradeyi taşıdıklarını belirtti. 

 

4 Aralık: Komisyon Abdullah Öcalan ile yapılan görüşme sonrası toplandı. Komisyonda tutanaklar okunmadı ve bunun yerine görüşmeyi yansıttığı ileri sürülen bir özet metin okundu. Siyasi partiler bu tutuma tepki gösterdi.

 

6 Aralık: Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (DEM Parti), İstanbul Bakırköy'de bulunan Cem Karaca Kültür Merkezi'nde “Uluslararası Barış ve Demokratik Toplum Konferansı” düzenledi.

 

6 Aralık: Meclis Komisyonu heyetinde yer alan MHP Genel Başkan Yardımcısı Fethi Yıldız süreç için, “Ertelenmeyecek bir devlet meselesidir" paylaşımında bulundu. 

 

6 Aralık: Devlet Bahçeli, Abdullah Öcalan’ın mesajlarının makul olduğunu belirterek, “Barış kuşunun ikinci kanadı inşallah takılacak ve uçuşunu herkes görecektir” dedi.

 

6 Aralık: Dış İşleri Bakanı Hakan Fidan, Katar'ın başkenti Doha'da düzenlenen 23. Doha Forumunda konuşarak, Abdullah Öcalan’ın Suriye üzerinde etkisi olduğu ve rol alabileceğini söyledi.

 

10 Aralık: DEM Parti, CHP ve EMEP Partisi, Meclis komisyonuna raporlarını sundu.

 

11 Aralık: MHP de raporunu sundu. MHP raporunda Umut hakkı ve Kürtlerin Anadil ve Anayasal talepleri yer almadı. Rapor, Kürt kamuoyunda büyük tepki aldı.

 

‘BARIŞ YASASI VURGUSU’

 

12 Aralık: DEM Parti İmralı heyeti DEVA Partisi Genel Başkanı Ali Babacan ve Bahçeli ile görüştü. Buldan, “Barış yasası olmalıdır" dedi. Bahçeli ise, "Pervin hanım her konuyu açıklıkla ifade ettiler. Her cümlesine imzamı atıyorum" diye konuştu.

 

13 Aralık: Türkmenistan ziyareti dönüşünde konuşan Erdoğan, sivil ve özgürlükçü bir anayasa yapma niyetinde olduklarını söyledi.  

 

16 Aralık: İmralı heyeti Gelecek Partisi Genel Başkanı Ahmet Davutoğlu ile partilerinin genel merkezinde görüştü. Görüşme sonrasında açıklama yapan Mithat Sancar, gündemlerinde Barış Yasası ve Barış Hukuku olduğunu söyledi. Davutoğlu ise gerekli yasal düzenlemelerin yapılması gerektiğini belirtti.

 

MA / Mehmet Aslan