Anadil çalıştayı: Güvence için yeni bir anayasa yapım sürecine girilmeli

img
AMED – Eğitim-Sen’in “Anadilde eğitimde çözüme doğru: Olanaklar, engeller, öneriler” çalıştayının ön raporunda, demokratik eğitim modelinden bahsedilerek, “Anadilinde eğitim hakkının bütün yurttaşlar arasında eşit bir nitelik kazanması için yeni bir anayasa yapım sürecine girilmeli” denildi. 
 
Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası’nın (EğitimSen) Amed şubelerinin düzenlediği ve 2 gün süren, “Anadilde eğitimde çözüme doğru: Olanaklar, engeller, öneriler” çalıştayının sonuç bildirgesinin ön raporu açıklandı.
 
‘DEMOKRATİK EĞİTİM HAKKI’
 
Raporu, Eğitim-Sen Amed şubesi üyesi Stran Jiyan okudu. Eğitimin, bireyin insan olmaktan kaynaklı sahip olduğu temel haklardan biri olduğuna dikkati çeken Stran Jiyan, hakların erişilebilir ve faydalanılabilir olduğu ölçüde anlamlı ve değerli olduğunu vurguladı. Tekçi devlet yapısının farklılıkları yok sayan ve ortadan kaldırmaya çalışan anlayışı, bireylerin eğitim hakkının tam ve yetkin kullanımı önünde ciddi engeller oluşturduğuna işaret eden Stran Jiyan, “Oysa ki bireyin hem yerel hem de evrensel yasal düzenlemelerin güvencesi altında eğitim alma, öğrenme-öğretme ve kendini gerçekleştirme taleplerini karşılama sorumluluğu devlete aittir. Devletin tüm bireyler için demokratik eğitim hakkı sunması ve bu hakkın kullanılmasını sağlaması demokratik hukuk devletinin başlıca görevlerindendir” diye kaydetti.  
 
Türkiye siyasi gündeminin, uluslararası siyasi konjonktürün, Kürt halkının mücadelesi ve iç toplumsal ihtiyaçların zorlaması ile tekrardan Kürt sorunun barışçıl çözümünün imkânlarının konuşulduğu bir sürece girildiğini belirten Stran Jiyan, “Bir emek örgütü, bir sivil toplum örgütü olarak, Eğitim-Sen ’in de çözüm arayışlarına katkı sunmak için kendi mücadele alanından doğru, anadilinde eğitimin toplumsal barışa katkısı üzerine derinlikli bir tartışma yürütmesi bir ihtiyaç olarak ortaya çıkmıştır. Dil, kültür, edebiyat, bilim, hukuk, siyaset alanlarının da ortaklaştığı geniş bir çalıştayda dil hakları üzerine yapılan değerlendirmeler ve öneriler sürece ışık tutacak nitelikte olmuştur. İki gün süren çalıştayımızda temel odak sorun noktaları belirlenmiştir. Hukuk(anayasal düzenlemeler), pedagoji, dünya deneyimleri ve ‘alternatif demokratik eğitim modelimiz ne olmalı?’ üzerine oluşturduğumuz odak çalışmalar sorunların etkili bir şekilde tartışılmasına zemin hazırlamıştır” ifadelerini kullandı.
 
1982 ANAYASASI
 
Stran Jiyan, “Bu bağlamda Osmanlı imparatorluğundaki kısmi ademi merkeziyetçi yapısının halkların kültürel yapılarının korunmasında kısmen etkili olduğu söylenebilir. Ancak 19. Yüzyıldan itibaren başlayan merkezi yapının güçlendirilme çabası ile beraber başta Kürtler olmak üzere diğer halklar hem idari hem kültürel açıdan baskı altına alınmış, 1924 anayasası ile birlikte merkezi yapı mutlak kılınmış, tüm halk ve inançların tüm hakları ret edilmiş veya kullanımı imkânsız hale getirilmiştir. 12 Eylül darbesi ürünü olan 1982 anayasası ile Türkçülük etrafında geliştirilen imha, inkar politikaları anayasaya ‘değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif dahi edilemez’ maddeler olarak eklenmiştir. Böylelikle Kürtler ve diğer öteki sayılan kesimlerin haklarının tartışılması fiili olarak yasaklanmıştır” dedi. 
 
TÜRKİYE’NİN SÖZLEŞMELERE KOYDUĞU ÇEKİNCELER 
 
Anadilinde eğitim hakkı kapsamında 2000’li yıllarda AB üyelik süreci ile beraber tartışmalar yaşandığını, ancak anadilinde eğitim hakkının hayata geçmesi konusunda devletin çekincelerinin ortadan kaldırılmadığını hatırlatan Stran Jiyan, “Türkiye Anadilinde eğitim hakkının içini boşaltmak ve tartışmaları kısır bir döngüye sokmak amacıyla sadece ortaokullar ile sınırlı olmak kaydıyla seçmeli Kürtçe dersini müfredata almıştır. Ancak bu adımın gereklerini dahi yerine getirmemiştir. Türkiye anadilinde eğitim hakkı veya olanağını içeren tüm uluslararası sözleşmelere çekince koymakta veya uygulamamaktadır” şeklinde konuştu.
 
‘DİLİN CANLANDIRILMASI GEREKMEKTEDİR’
 
Dilin, devlet için kontrol aracı ve politik bir güç aracı olduğunun altını çizen Stran Jiyan, “Anadilinde eğitim yoksunluğu birey ve toplum içinse travmatik sonuçları olan bir baskılama şeklidir. Anadili ret eden asimilasyonist uygulamalar bireyin zihnine kayyum atamaktır. Anadilinde eğitim hakkı elinden alınanların eğitim-öğretim sistemi dışına çıkması çok daha olasıdır. Bu da dolaylı olarak kamusal alanın dışına itilmeyi ekonomik faaliyetlerden uzaklaşmayı getirir.  Kamusal alandan uzaklaştırılan dil zayıflamaya mahkum edilmekte ve itibar kaybına uğramaktadır. Kamusal alanda canlandırılan dil prestijini ve saygınlığını yeniden kazanacaktır. Anadilinde eğitim hakkının yasal ve hukuki olarak bazı güvenceler altına alınmasının asimilasyon sürecini ortadan kaldırmada tek başına yeterli olmadığı tespitini yapmak gerekmektedir. Dil hakkının güvence altına alınabilmesi için o dilin canlandırılması gerekmektedir. Bu nedenle Kürt halkının anadilinde eğitim hakkına her aşamada güçlü sahip çıkması, konuşulur hale getirmesi, konuşulacak alanları oluşturması, sosyal değer ve dil kullanım araçlarını oluşturması gerekmektedir” ifadelerini kullandı.
 
“Başta Kürtler olmak üzere bütün toplumsal kesimlerin öncelikle kendi zihin yapılarını ve toplumsal varlıklarını inşa etme sürecini planlama, sürdürme ve tamamlaması gerekmektedir” diyen Stran Jiyan, “Asimilasyon sürecinde egemen dil dışında anadiline sahip olanlara kendi dil ve kültürlerinin daha alt statüde, değersiz olduğu hissettirilir. Lehçeler açısından Kurmanci lehçesinin yaşadığı sorunların daha tehlikeli bir biçimde Kırmançki lehçesi yaşamaktadır. Lehçenin isimlendirilmesi bile bir problem teşkil etmekte 4 farklı adlandırma şekli bulunmaktadır. Lehçenin kullanılması anlamında basın yayın ve materyal geliştirme konusunda çok büyük eksiklikler bulunmaktadır. Kürtçenin lehçelerinin demografik ve coğrafik dağılışlarının tespiti ile ilgili bir çalışmanın yürütülmesi gerekmektedir. Kürtçenin tüm lehçeleri ile bütünlüklü olarak düşünülmesi, her lehçenin özgün sorunlarının tespiti, dilin canlandırılması önündeki engellerin kaldırılması gerekmektedir. Her lehçenin Eğitim dili olarak kullanımının sağlanması için kapsayıcı ve bütünleyici uygulamalar hayata geçirilmelidir” diye belirtti. 
 
KADIN ÖZGÜRLÜKÇÜ PERSPEKTİF 
 
Anadilin kullanımı meselesine kadın özgürlüğü perspektifinden bakmanın hem tarihsel hem de sosyolojik açıdan en doğru sonuçları vereceğini dile getiren Sitran Jiyan , “Bu açıdan bakıldığında Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren özellikle kız çocuklarının yatılı bölge okullarında anadillerinden uzaklaştırılmasıyla anadilin asimile edilmesi amaçlanmakta öte yandan anadiline dayalı kadın kültürünün asimile edilmesini de hedeflemektedir. Tekçiliği dayatan ve anadilini tümden unutturmaya çalışan yatılı, pansiyonlu, taşımalı eğitim yerine çocuğun ulaşabileceği aile katılımına imkan verecek eğitim mekanları kurulmalıdır. Pozitivizmin yücelttiği cinsiyetçi ideoloji yaşamın her alanında olduğu gibi eğitim mekanlarında da mahkum edilmelidir. Bunun yerine kadınların ve erkeklerin birlikte eşit, özgür, özerk, uyumlu ve üretken ilişki yaşayacağı özgür eş yaşam ilişkileri esas alınmalıdır. Bu anlamda Anadil ve kadın bakış açısı en temelde öğrenmenin ekolojik demokratik ve kadın özgürlükçü boyutunu bütünlüklü olarak hedeflemektedir” ifadelerini kullandı. 
 
DEMOKRATİK EĞİTİM MODELİ 
 
Tüm bu değerlendirmeler ışığında demokratik eğitim modelinin, demokratik ulus anlayışı ile hazırlanması gerektiğini vurgulayan Stran Jiyan, şunları söyledi: “Bu nedenle merkezi ve demokratik uygarlık tanımlarının bu perspektif ile yapılması önemlidir. Eğitimin; özgürlük bilinci, hakikat arayışı, kendini bilme gibi kavramları esas alan, özgür, ekolojik ve cins özgürlükçü bir anlayış ile hazırlanması gerekir. Cinsiyet özgürlükçü, demokratik, anadilinde eğitim modelinde karar süreçlerinde öğrencilerin katılımı, toplumcu akademilerin, özerk eğitim meclislerin oluşturulması elzemdir. Demokratik eğitim modelinde öğretmenlerin demokratik uygarlık anlayışına sahip olması da gerekmektedir. 
 
Sonuç olarak, anadilinde eğitim hakkının bütün yurttaşlar arasında eşit bir nitelik kazanması için yeni bir anayasa yapım sürecine girilerek bu yasaların güvence altına alınması sağlanması gerekmektedir. Anayasayı toplumsal tüm kesimlerin ortak ruhundan oluşan bir konsensüs niteliği taşıması gerçek bir güvence olacaktır. Bu nedenle oluşturulacak anayasanın temel aktörlerinden olan devlet mekanizmasının anadilinde eğitimin parçalanmaya veya bölünmeye yol açacağına dair travması aşılmalıdır.”
 
 

Diğer başlıklar

28/05/2025
09:09 Dilbilimci Farqînî: Herkes anadilinde eğitim alırsa kardeşlikten bahsedilebilir
09:09 'Bağımsızlık' kararı sonrası Belucistan: Pakistan'ın baskısı arttı
09:00 28 MAYIS 2025 GÜNDEMİ
08:58 Kayyım atanan Papara için açıklama
08:30 Çok sayıda vali ve kaymakamın yeri değişti
27/05/2025
23:24 Mûş’ta binlerin katılımıyla halk konseri
23:15 Uçan Süpürge Kadın Filmleri Festivali başladı
23:10 11 il için ‘sarı’ meteorolojik uyarı
23:05 Çin'de kimya fabrikasında patlama
22:59 Özerk Yönetim danışmanı, Suriye dosyası sorumlusuyla Almanya’da görüştü
21:52 ‘Demokrasi, faili meçhul cinayetlerin aydınlatılmasıyla gelir’
21:43 Wan’da ‘Çîrokên Müzikal’ buluşması
21:32 Gözler DEM Parti-AKP görüşmesinde
21:24 Amed’de Kürtçe Kitap Günleri başladı
20:26 Sudan Sağlık Bakanlığı kolera salgınına karşı uyardı
20:20 Ege Denizi’nde 4.3 büyüklüğünde deprem
20:17 Özgür Özel, Ahmet Davutoğlu ile görüştü
20:09 DEM Parti - AKP görüşmesinde Yargı Paketi ile ilgili öne çıkanlar
19:31 AP ve DEM Parti heyeti Şengal’i ziyaret etti
19:24 AB'den 150 milyar euroluk ‘savunma’ planı
18:41 Vali korumasının çocuğa tecavüz ettiği ATK raporuyla kesinleşti
18:39 30 yıllın ardından tahliye edilen Altun’a kitlesel ziyaret
18:31 Uyuşturucuyla Mücadele Platformu'ndan bilgilendirme çalışması
18:14 SKM Genel Sözcüsü Tanya Kara hakkında tahliye kararı
18:07 HDK İzmir: İşçilerle dayanışmamız kriminalize edilemez
17:34 Cizîr’de üç gün sürecek festivalin startı verildi
17:26 ETHA muhabiri Akgün gözaltına alındı
17:23 Gazze'de 54 bin kişi katledildi
17:16 DEM Partili Sevtap Akdağ çiçeklerle karşılandı
16:54 AKP ve MHP’nin Meclis Başkanı adayı Kurtulmuş
16:47 İran'da 1 ayda 170 kişi idam edildi
16:33 Erdoğan yeni anayasa için 10 hukukçu görevlendirdi
16:12 Efkan Ala'dan yeni anayasa açıklaması
15:52 Gazetecilerin yargılandığı dava ertelendi
15:46 Marmaris'te orman yangını
15:31 İtalya'dan Werîşe Muradi'ye onursal vatandaşlık
15:24 İstanbul Barosu'ndan duruşma öncesi dayanışma çağrısı
15:18 Amed’de 31 Mayıs’taki yürüyüşün hazırlıkları sürüyor
15:15 Bahçeli: Her şeyin bir vakti var ve o vakit yaklaşmıştır
15:02 ÇHD’lilerden mahkemeye: Pişmanlığı suçlulardan bekleyin
15:01 Kadınlardan kayyıma 'protokol iptali' tepkisi
14:17 Siyasilerin yanına konulan adli tutuklu yangın çıkardı
14:16 Sınır dışı edilen El Gazi için çağrı: Geri dönüşünü sağlayın
14:02 Madra'da maden kapasite artışına tepki
13:26 DEM Partili Sevtap Akdağ hakkında tahliye kararı
12:43 Bakırhan: Bu sürecin menziline demokrasi ve hukuku koyduk
12:37 DEM Parti’den MHP görüşmesine dair açıklama
12:24 DEM Parti ve MHP görüşmesi sona erdi
12:02 SGDF Eşbaşkanı Berfin Polat hakkında tahliye kararı
11:43 İBB Başkan Vekili Aslan hakkında soruşturma
11:28 DEM Parti ve MHP görüşmesi başladı
10:57 DEM Parti ve AKP görüşmesi tarihi netleşti
10:44 'Yasak kitap' davasında beraat
10:34 Şiddet faili Hebun Eker tutuklandı
10:06 İdris Şahin: İktidar hak ve özgürlükleri pazarlık konusu yapmadan adım atmalı
09:51 SES Eş Genel Başkanı: Barış toplum sağlığı için de önemli
09:48 'Organik' pazarda işler durgun
09:42 29 yıldır oğlunun kemiklerini arıyor
09:41 İnsan hakları savunucuları TMK'nin kaldırılmasını istiyor
09:18 Yazar Sever: 'Demokratik toplum' halklar arası köprü olabilir
09:17 Yasadışı bahis operasyonu: 8 şirkete kayyım atandı
09:12 Devlet kendi komisyonunun belirlediği rayiç bedeli az buldu
09:12 Avrupa’daki kadınlar inisiyatif kurdu: Sürecin öncüsü olacağız
09:11 30 yıl tutsak kalan Oral: Sürecin hızlı ilerletilmesi gerekiyor
09:09 Şengal Özerk Meclisi Eşbaşkanı: Asıl mücadele yeni başlıyor
09:06 Amed’de kadınlar 31 Mayıs’a hazırlanıyor
09:04 Wan'da şüpheli kadın ölümlerine 'intihar' kılıfı
09:04 'Süreç kadın fikriyatıyla ilerlemeli, eşit temsiliyet olmalı'
09:01 Mahkemeden emsal karar: Vali tüm eylem ve etkinlikleri yasaklayamaz
09:00 27 MAYIS 2025 GÜNDEMİ
26/05/2025
22:32 Dolapdere’de Güneş Dayanışma Evi açıldı
22:25 Vanspor-Elazığspor maçı yarıda kaldı
22:09 Hasta tutsaklar için çağrı: Reform süreci başlatılsın
22:03 Ankara’da ‘İmamoğlu’na özgürlük’ yürüyüşü
21:57 Özel’den ‘Free İmamoğlu’ açıklaması: DEM Parti’nin özel durumu vardı
21:02 Almanya'da 50’den fazla okul tahliye edildi
20:47 Sivas'ta maden ocağında patlama: 1 kişi hayatını kaybetti
20:27 Besê Hozat: Bu süreçle bütün Türkiye değişecek
20:07 Özerk Yönetim, Hol Kampı için Şam iktidarıyla anlaştı
19:57 ABD 'ateşkes' haberlerini yalanladı
19:52 İBB soruşturmasında 36 kişi hakkında tutuklama talebi
19:26 Bir sigara grubuna daha zam
19:23 Narin Güran cinayetinde verilen cezalar onandı
19:05 AKP Sözcüsü Çelik: Süreçte ortaya koyulan diyaloglar fevkalade sonuçlar doğurdu
18:10 DEM Parti, MHP ile görüşecek
17:59 Zehra Kınık Demir’e ödül gibi ceza!
17:31 ‘Genim Gêrano Elo’ kilamı yeniden aranje edildi
17:27 Emek Demokrasi Güçleri’nden Çiğli işçilerine dayanışma ziyareti
17:09 DEM Parti il binasına taşlı saldırı
15:58 'Çıplak arama' dayatması Tıp Dünyası'nda ele alındı
15:37 İzmir'de rektör atamaları protestosu
15:18 Tutsak Yaküt’ün tahliyesi 6 ay ertelendi
14:50 Êlih kayyımından kadın çalışanlara mobbing
14:49 AYM '3600 ek gösterge' düzenlemesini iptal etti
13:49 İHD Amed Şubesi: Süreç heba edilmemeli
13:34 Gülistan Kılıç Koçyiğit: Derhal hukuksal adımlar atılmalı
13:15 Amed'deki toplantıda 'Demokratik Kadın Konfederalizmi' vurgusu
12:51 Cizîr dosyası avukatı Demir: Beklentimiz hızlı ve hakkaniyetli bir karar
12:05 AİHM, Cizîr için Türkiye'den savunma istedi
12:02 Esenyurt'ta yangın
11:45 CHP kurultay davasında tedbir talebine ret
11:15 Siyasette hareketli bir hafta başlıyor
10:15 Venezuela’da seçim: Katılım yüzde 42, kazanan Maduro
09:48 'Zıplamayan Tayyipçi'ye tutuklama: Karar ifade hürriyetine aykırı
09:43 İBB soruşturmasında gözaltına alınanlar adliyeye sevk edildi
09:42 Öcalan: Bir isyanı bitiriyoruz, parlamento karar almadan nasıl olacak?
09:29 Keskin Bayındır: Meclis tatile girmeden inisiyatif oluşturulmalı
09:20 Valilik engeli nedeniyle onlarca hayvan öldü
09:06 Amed'de 'Kürt Kadın Parlamenterler Konferansı' yapılacak
09:05 Yüzde 92 engelli hasta tutsağın durumu kötüye gidiyor
09:04 CPT üyesi Osman: Saldırılar sürecin önünü tıkıyor
09:03 Sarıkaya: Özsavunmamız örgütlülüğümüzdür
09:02 DGD-KON Başkanı Daş: Kürt sorunu eşitlik temelinde çözülmeli
09:02 Hasta tutsağın avukatı: Hayatından endişe duyuyoruz
09:01 Laura Castel: Abdullah Öcalan serbest bırakılmalı
09:00 İran'da Kürtçe öğretenlere yargı tehdidi
09:00 26 MAYIS 2025 GÜNDEMİ
08:31 İsrail'den okula saldırı: En az 24 ölü
25/05/2025
21:43 Malta, Filistin’i tanımaya karar verdi
21:36 Konya’da bir kadın katledildi
21:30 Amed Kadın Emek ve Kültür Sanat Buluşması konserle son buldu
20:57 Kaypakkaya’nın mezarı iki kamerayla izlenmeye alındı
20:26 Açlık grevindeki hayvanseverler taleplerini dile getirdi
20:20 Felsefeci Alenka Zupancic’den Abdullah Öcalan’a destek
19:29 Uzman çavuş, babasını öldürdü
19:25 Yeşil Sol Parti Eş Sözcüleri göreve devam edecek
19:19 Bahar Şenliği’nde şarkı söyleyen Cem Akarsu tutuklandı
18:55 Bedrettin Akdeniz mezarı başında anıldı
18:42 KNK Kongresi sona erdi: Yürütme Konseyi üye sayısı artırıldı
17:54 ‘Kürtçe’ye dönük engel ve yasaklar kaldırılsın’
17:11 Barış paneli: Süreç bin yıllık stratejik bir ortaklık temelinde ilerliyor
15:40 Leyla Güven: Devlet adım atarak samimiyetini ortaya koymalı
14:12 Dêrsim'de kavga: Cemevi Başkanı Seyrek öldürüldü
14:10 30 yıllık tutsak Altun'a kitlesel karşılama
13:59 İzmir'de vapur seferleri iptal edildi
12:50 Tülay Hatimoğulları: Barışa sadece Kürtlerin değil 86 milyonun ihtiyacı var
12:18 TSP’den Yüksel Koç’un serbest bırakılması çağrısı
11:55 KNK Eşbaşkanlığı’na yeniden Ahmet Karamus ve Zeynep Murad seçildi
11:35 KNK’den ortak deklarasyon: Ulusal konferansla güçlerimizi birleştirelim
11:15 Öğrencilerin gündemi tutsak arkadaşlarının özgürlüğü için mücadele
10:26 İtalyan sağlık heyetinin Şengal ziyaretine engel
10:10 Bakırhan: Kardeşlik hukuku Meclis’teki pratiklerle vücut bulacak
10:02 Jin dergi 'Bedel, hafıza, direniş' kapağıyla çıktı
09:40 Riha Barosu Başkanı: Toplumsal barış için ‘umut hakkı’ uygulanmalı
09:33 Melda Onur: Meclis'teki komisyonda STÖ'ler de olmalı
09:12 ‘Yüzleşmeye’ çağrı romanı: Aram ile Leyla
09:10 Rojin Kabaiş’in şüpheli ölümü: Savcılar net bir şey söylemiyor
09:09 6 çocuğunu yitiren anne: Evlatlarımızı güzel günler görmek için toprağa verdik
09:08 Arjantin İşçi Partisi’nden Kane: Türkiye’de Kürtler özgür değilse kimse özgür değil
09:07 Kadınlar demokratik toplum için yerel yönetimleri tartıştı