Gelê Newrozê

img

NAVENDA NÛÇEYAN - Newroza ku weke têkoşîna Kawayan a li dijî Dehakan tê dîtin, tevî ku ji aliyê gelên cuda ve weke 'saleke nû' tê dîtin jî, ji bo Kurdan azadî û rizgariyê sembolîze dike.

21'ê Adarê Cejna Newrozê ku dîroka wê digihêje Beriya Zayînê sala 612'an, îro bi bûyerên cihêreng ku bi milyonan digihîne hev tê pîrozkirin. Newroz her çend ji bo her mirovên li Rojhilata Navîn xwedî wate û girîngiyeke cuda be jî, weke cejneke ku li tevahiya cîhanê bi Kurdan re tê naskirin. Ji bo Kurdan tê wateya " ji nû ve zayînê " û " cejna vejînê " her wiha rizgariya ji koledariyê û azadiyê sembolîze dike.
 
Di dîroka Kurdan de li ser dîroka cejna Newrozê fikrên cuda hene. Me di dosyaya xwe ya duh weşandî de cih da efsaneya Kawayê Hesinkar ku yek ji van çîrokan e. Baba Tahirê Hemedanî, Melayê Cizîrî, Ehmedê Xanî, Celadet Elî Bedirxan, yek jî jê pêşengê Serhildanas Agiriyê Îhsan Nûrî Paşa, Pîremêrd û Cegerxwîn û gelek nivîskarên din di berhemên xwe de cih dididn Newrozê. 
 
Ehmedê Xanî di berhema xwa ya Mem û Zîn de Newrozê weke rojeke pîroz pênase dike. Li gorî Xanî, Newroz roja afirandin û cejna biharê ye. Ew roj e ku xweza ji nû ve zindî dibe, zivistan û sermayê li pey xwe dihêle, ronahî û serketina germahiyê ye. Roja evîn, hezkirin, başî û bedewiyê ye. Kovara Hawar ku li Şamê ji aliyê Celadet Elî Bedirxan û hevalên wî ve tê weşandin, nêrînên xwe yên li ser Newroza Ehmedê Xanî jî esas digire. Di pirtûka Zarathustra Avesta, Şerefa Firdaus û berhemên cuda yên nivîskî yên hemdemî de Newroz bi awayên cuda tê vegotin.
 
LI GIRÊN AKRÊ Û QENDÎLÊ NEWROZ
 
Pîrozbahiyên Newrozê yên li Kurdistanê herêm bi herêm diguhere. Li Herêma Federal a Kurdistanê bi gelemperî pîrozbahî di êvara 20 ' ê Adarê de dest pê dikin. Bi fîşekên hewayî pîrozbahî derengiya şevê tên lidarxistin. Agirê Newrozê li gelek nuqteyan tên pêxistin, li ser girên bilind an jî baniyan li herêm û gundên çiyayî agir tên pêxistin. Di roja 21'an de ji ber betlaneya fermî, li gundan wek seyranê derbas dibe. Li hemû bajaran jî li navendên diyarkirî pîrozbahiyên girseyî tên lidarxistin. Dema ku hunermend di pîrozbahiyan de derdikevin ser dikê, lîstikên şano jî tên lidarxistin.
 
Li Kerkûkê meşên bi meşaleyan derdikevin pêş, li Şengal û Wargeha Mexmûr jî pîrozbahiyên bi coş tên lidarxistin. Navenda pîrozbahiyên li Herêma Feredal a Kurdistanê Akrê ye. Li Akreyê her sal cejnek dîtbarî tê lidarxistin. Ciwanên di êvara 20'ê Adarê de bi meşaleyan di destê xwe de dor li navçeyê girtin û hilkişiyan ser girên Top, Kelê û Kela Kewvînê.
 
Navnîşaneke din a pîrozbahiyan jî quntarên çiyayê Qendîlê ne. Li vê derê jî bi heman rengî pîrozbahî di êvara 20'ê Adarê de dest pê dikin û heta êvara 21'ê Adarê dewam dikin. Di pîrozbahiyên ku bi meha Remezanê re li hev tên, bernameyên fitarê yên girseyî tên lidarxistin.
 
Pîrozbahiyên li bajarên Rojhilat du hefteyan dewam dikin . Di 20-21 'ê Adarê de li her derê pîrozbahiyên girseyî tên lidarxistin. Dîmenên rengîn bi taybetî di pîrozbahiyên li herêmên çolter de derdikevin holê.
 
Navendeke din a pîrozbahiyên Newrozê bajarên Bakur û Rojhilatê Sûriyê ne. Piştî destpêkirina şerê navxweyî li Sûriyê di sala 2011'an de, pîrozbahiyên Newrozê bi rêveberiya xweser a ku li bajarên Bakur û Rojhilatê Sûriyê hate avakirin, veguherî rehenda cuda. Hemû gel û baweriyên li Bakur û Rojhilatê Sûriyê dijîn di 21'ê Adarê de bi hev re şahiyên girseyî li dar dixe.
 
NEWROZÊN PIŞTÎ SALA 1973’AN
 
Di nava cihên herî bi coş û girseyî de ku pîrozbahiyên Newrozê lê tên lidarxistin, bajarên Bakurê Kurdistanê û metropolên Tirkiyeyê ne ku Kurd bi giranî lê dijîn. Piştî avakirina PKK’ê û wateya ku rêxistin li Newrozê bar dike bi hestên cüda tên pîrozkirin. Bingeha PKK’ê di sala 1973’an de hat avakirin û ger Newroz gihîştibe wateya xwe ya îro di vir de avakirina rêxistinê xwedî cihek girîng e.
 
Abdullah Ocalan û 6 hevalên wî di pêvajoya Newrozê ya 1973’an de li qada seyranê ya li kêleka Bendava Çubukê ya Enqereyê hevdîtinek pêk anîn. Li vê derê hîmên têkoşîneke ku heta roja îro dewam dike, hatin danîn. Piştî biryarên di vê civînê de hatin girtin, di sala 1978 'an de damezrandina PKK'ê hat ragihandin.
 
KAWAYÊ HEMDEM: MAZLÛM DOGAN
 
Kurdan têkoşîna xwe ya azadiyê bi efsaneya Newrozê re kirin yek. Bi salên 1980'î re li dijî "Dehakên" nû "Kawayên Hemdem" derket holê. Di dema darbeya leşkerî ya 12'ê Îlona 1980'î de li Girtîgeha Hejmar 5 a Amedê îşkenceyeke giran li hezaran kesî hate kirin. Bi dehan mirov hatin qetilkirin, bi sedan mirov bi îşkenceyên giran re rûbirû man. Ji kadroyên pêşeng ên PKK'ê Mazlûm Dogan ku di şeva 21'ê Adara 1982'an de li Girtîgeha Hejmar 5 a Amedê hat ragirtin, bi vêxistina 3 tîpên kîbrîtê agir berda bedena xwe. Şewata ku Dogan pêxistî piştre li hemû herêmê belav bû. Zekiye Alkan di sala 1990'î de, Rahşan Demîrel di sala 1992'an de, Ronahî û Berîvan jî di sala 1994'an de li dijî zilmê bedena xwe dan ber agir di roja Newrozê de.
 
BERXWEDANA CIZÎR Û NISÊBÎNÊ
 
Di destpêka salên 1990'î de bi sed hezaran kes li qadên Newrozê li hev kom bûn. Hikûmetên serdemê bi qedexe û astengiyan xwestin pêşî li pîrozbahiyan bigirin. Her wiha Newroz bi rengê "Newrozê" weke "Roja Tirkî" hat îlankirin.
 
Pîrozbahî û êrîşên li hemberî gel ên li navçeya Cizîr a Şirnexê di sala 1992'an de hatin kirin, xaleke girîng bû. Di 21 'ê Adara 1992'an de bi hezaran kes li nuqteyên cuda yên Cizîrê hatin cem hev û ber bi qada ku wê pîrozbahî lê bihata lidarxistin ve meşiyan. Welatiyên ku li gelek cihan hatin astengkirin ji helîkopter û wesayîtên zirxî hatin gulebarandin. Lê belê tevî vê yekê jî agirê Newrozê hat pêxistin. Li gorî qeydên fermî di êrîşan de 57 kes mirine û li gorî şahidan ev hejmar ji 100'î zêdetir e.
 
Newroza ku li navçeya Nisêbîn a Mêrdînê bi beşdariya deh hezaran kesî pêk hat, bêyî ti bûyer biqewime bi heybetî hat pîrozkirin. Wezîrê Karên Hundir ê wê demê Îsmet Sezgîn ji ber ku bûyer pêk nehatin li pêş kamerayan spasiyên xwe ji gelê Nisêbînê re kir. 
 
Dema ku li Cizîrê nûçeyên qetlîamê digihêjin Nisêbînê gel dadikeve kolanan. Di 22'ê Adarê de bi hezaran kes li ser pira li ser Çemê Çag Çag ku weke "Pira Şehîdan" tê naskirin, li hev civiyan. Girseya ku li dijî anonsên "belav bibin" ên polîsên ku bi panzeran li ser pirê barîkat danîn dest bi çalakiya rûniştinê kirin, bi dirûşmên gelek caran qetlîam protesto kirin. Li vir jî polîsan dest bi barandina guleyan li gel kirin û panzer bi ser wan de ajotin. Li gorî hejmarên fermî li vê derê 16 kesan jiyana xwe ji dest dan, 106 kes jî birîndar bûn. Cenazeyên 2 welatiyên ji bo ji komkujiyê xilas bikin xwe avêtin Çemê Çag Çag û piştre cenazeyên wan  ji bajarê Qamîşlo yê Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê anîn navçeyê.
 
Di şeva 20'ê Adarê heta 21'ê Adarê de Rahşan Demîrel a 17 salî li taxa Kadîfekale ya Îzmîrê bedena xwe da ber agir. Li ser vê yekê got, "Ez xwe li Kadîfekaleyê dikim Newroz. Divê ez bersivê bidim Cizîr, Mêrdîn û Nisêbînê. Li min xwedî derkevin. Agahî bidin Îsmet Sezgîn dê Newroz bê pîrozkirin... Ger bi tekeran nebe jî em ê bi canê xwe pîroz bikin!"
 
BI MILYONAN LI QADÊN NEWROZÊ NE
 
Di destpêka salên 2000'î de taya Newrozê hê mezintir bû; bi milyonan daketin qadan, Kurdan dest bi qîrîna daxwazên xwe yên azadiyê kirin. Tevî hemû qedexe û astengiyan jî mezinahiya pîrozbahiyan li gorî salên bihurî hîn bêhtir mezin bûye.
 
NEWROZA 2013’AN
 
Navenda pîrozbahiyên Newrozê her tim Amed bû. Bi taybetî pîrozbahiyên ku di salên 2013, 2014 û 2015'an de li Amedê hatin lidarxistin, derbasî dîrokê bûn. Bi milyonan kes beşdarî her sê Newrozê bûn. Bi taybetî Newroza Amedê ya 2013'an yek ji Newroza herî bi heybet a dîrokê bû. Peyamên Abdullah Ocalan mora xwe li vê Newrozê xist. Bi milyonan kes bi baldarî peyam guhdar kirin. 
 
Sibe: Nirxandinên Abdullah Ocalan ên der barê Newrozê...
 
MA / Azad Altay
 

Sernavên din

02/05/2025
09:03 Heta li Sûriyeyê rewşa Kurdan zelal nebe îstiqrar ne pêkan e
09:01 ROJEVA 2’YÊ GULANA 2025’AN
01/05/2025
16:45 'Dê têkoşîna yekbûyî bi ser keve’
16:34 Mitînga 1’ê Gulanê ya Stenbolê bi dawî bû
16:29 Bakirhan peyama Ocalan ragihand: Kapîtalîzm hêviya me di dize
16:21 Di pîrozbahiyên 1’ê Gulanê de daxwaza ji bo sosyalîzmê
15:54 Li Tandoganê 1’ê Gulanê: Heke hiqûq nebe kolan hene
15:44 Hêzên Ked û Demokrasiyê: Civaka demokratîk bi têkoşîna karkeran pêkan e
15:38 Li Egeyê bi deh hezaran kes daketin qadên 1’ê Gulanê
15:21 Di rojekê de li Îranê herî kêm 12 kes hatin darvekirin
15:19 Rejîma Îranê mamosteya Kurd ji kar derxist
15:15 Manîfestoya sendîkayan: Heke em bibin yek, wekhevî û azadî pêkan e
14:53 Kanal 8: Em agahiyan ji nûçegihanên xwe yên li Şamê nagirin
14:46 34 partî û rêxistinan banga ‘şerê li Şamê bidin sekinandin’ kirin
14:38 SOHR: Di Nîsanê de 137 kes hatin qetilkirin
14:16 Çîgdem Kiliçgun Uçar: Bêyî kedkaran civaka demokratîk ava nabe
13:37 Li Wanê 1’ê Gulanê: Em ê ji bo ked, demokrasî û aştiyê têbikoşin
13:27 Mitînga 1’ê Gulanê ya li Kadikoyê dest pê kir
13:25 Li Qada Stasyonê 1’ê Gulanê: Em wekhevî û aştiyê dixwazin
13:17 Li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê pîrozbahiyên 1’ê Gulanê
13:12 Li Şengalê 1’ê Gulanê: Ked, azadî ye
13:11 Rojnameger Berekat: Êrişên li dijî Durziyan plankirî ne
12:11 Tulay Hatîmogûllari: Kedkar dê piştgiriyê bidin çareseriya pirsgirêka Kurd
12:10 Li Stenbolê zêdetirî 200 kes hatin binçavkirin
11:49 Parêzerên Abdullah Ocalan ji bo 1’ê Gulana Zurihê re name şandin
11:38 Bi sed hezaran kes li qadên 1’ê Gulanê ne
11:10 Helbestvan Fadil Ozturk wefat kir
11:01 Li Mecîdiyekoyê berxwedana 1’ê Gulanê!
10:59 Rojnameger Ozdal hate definkirin
10:42 Li Kurdistanê di bin navê projeya enerjiyê de biryarên ‘îstîmlaqkirina bi lez'
10:37 Karker û kedkar ji niha ve li Kadikoyê kom dibin
10:23 Ji DEM Partiyê peyama 1’ê Gulanê
10:03 1’ê Gulanê: DÎSK’ê tacegul danî Qada Taksîmê
09:46 Rêxistinên ekolojiyê: Weke gava ewil divê dewlet destê xwe ji xwezaya me vekêşe
09:19 'Kesên serdana Onder dikin dixwazin gav bên avêtin'
09:17 Karkerên febrîqeyê yên di 1'ê Gulanê de jî dixebitin: Mecbûriyet her tiştî bi mirov dide kirin!
09:11 Eren Keskîn: Pêkanîna mafê hêviyê ne lutfek e, peywireke Tirkiyeyê ye
09:10 Ji Enternasyonala Perwerdehiyê bo Egîtîm Senê piştgirî
09:09 Doza Sûna Pek: Dadgeha Bilind xwest ceza bê kêmkirin
09:00 ROJEVA 1’Ê GULANA 2025’AN
08:57 Li Wanê otobûsa rêwiyan wergeriya: 28 kes birîndar bûn
08:56 Rojnameger Umît Ozdal jiyana xwe ji dest da
30/04/2025
16:38 Bakirhan bi ciwanan re civiya: Ji bo avakirina civaka demokratîk divê em têbikoşin
16:12 Li Girtîgeha Aksarayê tehliyeya bi dehan girtiyan hate astengkirin
15:51 Tulay Hatîmogûllari çû serdana karkerên tekstîlê
15:17 DEM Partiyê bersiv da Tunç: Karê xwe bikin
14:47 Ji Wezîrê Enformasyonê yê Pakistanê: Dê Hindistan êriş bike
14:39 Banga tevlibûna qadên 1'ê Gulanê hate kirin
14:24 Doza Kazanhan: Polîsê bersûc ê firarî piştî her danişînê li edliyeyê geriyaye
13:35 Şîna Pelîn Yilmazê bi girseyî hate ziyaretkirin
13:22 Xelkê Mexmûrê li dijî ambargoyê meşiya
13:17 Di doza qetilkirina Cîhan Can de dê mutalaa bê amadekirin
13:02 Ji bo Onder stran hat çêkirin
13:00 Bernameya 1’ê Gulanê ya Stenbolê diyar bû
11:46 Ji TJK-E’yê çalakiyên ‘Diyalogên bi jiyana azad re’
10:45 Wezareta Dadê ji bo girtiyê nexweş Çam îşaret bi dozgeriyê kir
10:44 Malbata Abdullah Ocalan ji bo hevdîtina li Îmraliyê serlêdan kir
09:49 Li Mûglayê li pey hev erdhej çêbûn
09:46 Li Îzmîr û Stenbolê serdegirtinên malan
09:45 Çukurova ji 1’ê Gulanê re amade ye
09:32 HDK dê ji bo banga Abdullah Ocalan 'kursiyên gel' çêbike
09:31 Li gorî TEM'ê her ala yên PKK/KCK'ê ne!
09:30 Jin pêşengtiya seferberiya ‘bangê’ dikin
09:13 Di lêpirsîna ÎBB’ê de 18 kes hatin girtin
09:12 ‘Em ê 1'ê Gulanê bi ruhê pêvajoyê pîroz bikin'
09:11 Îdareya Taybet a Bajêr ji AKP'ê re dixebite!
09:11 Li Şirnexê mamosteyekî dest avêt 4 zarokan
09:00 ROJEVA 30’Ê NÎSANA 2025’AN
29/04/2025
16:31 Ji ber stranên Kurdî 10 meh cezayê hefsê dan siyasetmedaran
16:28 Serokkomarê Iraqê qanûna bajarbûna Helebceyê îmze kir
16:16 Şandeya DBP û DEM Partiyê çû serdana MSD’ê
16:10 Rêveberiya Xweser 1’ê Gulanê wek roja betlaneyê ragihand
15:54 Di doza zaroka Êzidî de der heqê parêzeran de serlêdana sûc hate kirin
15:43 ‘Ji bo serkeftina pêvajoyê divê lez bidin hewldanan’
15:31 Baroya Îzmîrê: Li ser jiyana Aslan û Zîncîr xetereyeke cidî heye
15:17 Çelebî piştî 31 salan hate bajarê xwe
14:37 Di doza SES’ê de biryar nehat dayin
14:29 Kesên di 1’ê Gulanê de hatin qetilkirin hatin bibîranîn
14:14 TJA: Jiyana demokratîk dê bi keda jinê bê avakirin
13:47 Hevseroka GABB’ê Neslîhan Şedal: Sepana qeyûman bi dawî bikin
13:41 GABB’ê civîna xwe ya asayî ya salane li dar xist
13:32 Doza Komkujiya Pirsûsê: Piştî 10 salan dê dîmenan ji pisporan re bişînin
13:04 Danişîna doza revandina zaroka Êzidî dest pê kir
12:56 Di doza teqîna Pasûrê de biryara guhdarîkirina şahidan hate dayin
12:45 Tulay Hatîmogûllari: Em bang li îktîdarê dikin ku îradeyeke pênber raber bike
12:44 Tevî agirbestê jî êrişên dewleta tirk didomin
12:18 Parêzeran ji bo hevdîtina li Îmraliyê serlêdan kirin
12:17 Pelîn Yilmaz jiyana xwe ji dest da
11:37 Li gorî TUÎK’ê bêkarî kêm bûye
11:34 Kuçukbalaban: Divê dewlet nexşerêya xwe aşkera bike
10:17 ‘Em ê bi dirûşma civaka demokratîk li qadên 1’ê Gulanê bin’
09:43 Jinên ciwan dê di 1’ê Gulanê de têkoşîna wekheviyê mezin bikin
09:23 Li Bestayê di bin kontrola leşkeran û bi destê cerdevanan dar tên birîn
09:11 Çîçeka nadîde ya biharê: Guldexwîn
09:03 'Divê dewlet û Kurd peymanê îmze bikin'
09:02 Seroka AKDAM'ê: Heya tundiya li ser jinê bi dawî nebe wê têkoşîna me bidome
09:01 Parêzerê girtiyê ku krîzê li dilê wî xist: Divê demildest bê berdan
09:00 ROJEVA 29’Ê NÎSANA 2025’AN
08:42 Serdegirtinên beriya 1’ê Gulanê: 92 kes hatin binçavkirin
28/04/2025
16:22 Li gelek bajaran ji bo 1’ê Gulanê bang hate kirin