Gelê Newrozê

img

NAVENDA NÛÇEYAN - Newroza ku weke têkoşîna Kawayan a li dijî Dehakan tê dîtin, tevî ku ji aliyê gelên cuda ve weke 'saleke nû' tê dîtin jî, ji bo Kurdan azadî û rizgariyê sembolîze dike.

21'ê Adarê Cejna Newrozê ku dîroka wê digihêje Beriya Zayînê sala 612'an, îro bi bûyerên cihêreng ku bi milyonan digihîne hev tê pîrozkirin. Newroz her çend ji bo her mirovên li Rojhilata Navîn xwedî wate û girîngiyeke cuda be jî, weke cejneke ku li tevahiya cîhanê bi Kurdan re tê naskirin. Ji bo Kurdan tê wateya " ji nû ve zayînê " û " cejna vejînê " her wiha rizgariya ji koledariyê û azadiyê sembolîze dike.
 
Di dîroka Kurdan de li ser dîroka cejna Newrozê fikrên cuda hene. Me di dosyaya xwe ya duh weşandî de cih da efsaneya Kawayê Hesinkar ku yek ji van çîrokan e. Baba Tahirê Hemedanî, Melayê Cizîrî, Ehmedê Xanî, Celadet Elî Bedirxan, yek jî jê pêşengê Serhildanas Agiriyê Îhsan Nûrî Paşa, Pîremêrd û Cegerxwîn û gelek nivîskarên din di berhemên xwe de cih dididn Newrozê. 
 
Ehmedê Xanî di berhema xwa ya Mem û Zîn de Newrozê weke rojeke pîroz pênase dike. Li gorî Xanî, Newroz roja afirandin û cejna biharê ye. Ew roj e ku xweza ji nû ve zindî dibe, zivistan û sermayê li pey xwe dihêle, ronahî û serketina germahiyê ye. Roja evîn, hezkirin, başî û bedewiyê ye. Kovara Hawar ku li Şamê ji aliyê Celadet Elî Bedirxan û hevalên wî ve tê weşandin, nêrînên xwe yên li ser Newroza Ehmedê Xanî jî esas digire. Di pirtûka Zarathustra Avesta, Şerefa Firdaus û berhemên cuda yên nivîskî yên hemdemî de Newroz bi awayên cuda tê vegotin.
 
LI GIRÊN AKRÊ Û QENDÎLÊ NEWROZ
 
Pîrozbahiyên Newrozê yên li Kurdistanê herêm bi herêm diguhere. Li Herêma Federal a Kurdistanê bi gelemperî pîrozbahî di êvara 20 ' ê Adarê de dest pê dikin. Bi fîşekên hewayî pîrozbahî derengiya şevê tên lidarxistin. Agirê Newrozê li gelek nuqteyan tên pêxistin, li ser girên bilind an jî baniyan li herêm û gundên çiyayî agir tên pêxistin. Di roja 21'an de ji ber betlaneya fermî, li gundan wek seyranê derbas dibe. Li hemû bajaran jî li navendên diyarkirî pîrozbahiyên girseyî tên lidarxistin. Dema ku hunermend di pîrozbahiyan de derdikevin ser dikê, lîstikên şano jî tên lidarxistin.
 
Li Kerkûkê meşên bi meşaleyan derdikevin pêş, li Şengal û Wargeha Mexmûr jî pîrozbahiyên bi coş tên lidarxistin. Navenda pîrozbahiyên li Herêma Feredal a Kurdistanê Akrê ye. Li Akreyê her sal cejnek dîtbarî tê lidarxistin. Ciwanên di êvara 20'ê Adarê de bi meşaleyan di destê xwe de dor li navçeyê girtin û hilkişiyan ser girên Top, Kelê û Kela Kewvînê.
 
Navnîşaneke din a pîrozbahiyan jî quntarên çiyayê Qendîlê ne. Li vê derê jî bi heman rengî pîrozbahî di êvara 20'ê Adarê de dest pê dikin û heta êvara 21'ê Adarê dewam dikin. Di pîrozbahiyên ku bi meha Remezanê re li hev tên, bernameyên fitarê yên girseyî tên lidarxistin.
 
Pîrozbahiyên li bajarên Rojhilat du hefteyan dewam dikin . Di 20-21 'ê Adarê de li her derê pîrozbahiyên girseyî tên lidarxistin. Dîmenên rengîn bi taybetî di pîrozbahiyên li herêmên çolter de derdikevin holê.
 
Navendeke din a pîrozbahiyên Newrozê bajarên Bakur û Rojhilatê Sûriyê ne. Piştî destpêkirina şerê navxweyî li Sûriyê di sala 2011'an de, pîrozbahiyên Newrozê bi rêveberiya xweser a ku li bajarên Bakur û Rojhilatê Sûriyê hate avakirin, veguherî rehenda cuda. Hemû gel û baweriyên li Bakur û Rojhilatê Sûriyê dijîn di 21'ê Adarê de bi hev re şahiyên girseyî li dar dixe.
 
NEWROZÊN PIŞTÎ SALA 1973’AN
 
Di nava cihên herî bi coş û girseyî de ku pîrozbahiyên Newrozê lê tên lidarxistin, bajarên Bakurê Kurdistanê û metropolên Tirkiyeyê ne ku Kurd bi giranî lê dijîn. Piştî avakirina PKK’ê û wateya ku rêxistin li Newrozê bar dike bi hestên cüda tên pîrozkirin. Bingeha PKK’ê di sala 1973’an de hat avakirin û ger Newroz gihîştibe wateya xwe ya îro di vir de avakirina rêxistinê xwedî cihek girîng e.
 
Abdullah Ocalan û 6 hevalên wî di pêvajoya Newrozê ya 1973’an de li qada seyranê ya li kêleka Bendava Çubukê ya Enqereyê hevdîtinek pêk anîn. Li vê derê hîmên têkoşîneke ku heta roja îro dewam dike, hatin danîn. Piştî biryarên di vê civînê de hatin girtin, di sala 1978 'an de damezrandina PKK'ê hat ragihandin.
 
KAWAYÊ HEMDEM: MAZLÛM DOGAN
 
Kurdan têkoşîna xwe ya azadiyê bi efsaneya Newrozê re kirin yek. Bi salên 1980'î re li dijî "Dehakên" nû "Kawayên Hemdem" derket holê. Di dema darbeya leşkerî ya 12'ê Îlona 1980'î de li Girtîgeha Hejmar 5 a Amedê îşkenceyeke giran li hezaran kesî hate kirin. Bi dehan mirov hatin qetilkirin, bi sedan mirov bi îşkenceyên giran re rûbirû man. Ji kadroyên pêşeng ên PKK'ê Mazlûm Dogan ku di şeva 21'ê Adara 1982'an de li Girtîgeha Hejmar 5 a Amedê hat ragirtin, bi vêxistina 3 tîpên kîbrîtê agir berda bedena xwe. Şewata ku Dogan pêxistî piştre li hemû herêmê belav bû. Zekiye Alkan di sala 1990'î de, Rahşan Demîrel di sala 1992'an de, Ronahî û Berîvan jî di sala 1994'an de li dijî zilmê bedena xwe dan ber agir di roja Newrozê de.
 
BERXWEDANA CIZÎR Û NISÊBÎNÊ
 
Di destpêka salên 1990'î de bi sed hezaran kes li qadên Newrozê li hev kom bûn. Hikûmetên serdemê bi qedexe û astengiyan xwestin pêşî li pîrozbahiyan bigirin. Her wiha Newroz bi rengê "Newrozê" weke "Roja Tirkî" hat îlankirin.
 
Pîrozbahî û êrîşên li hemberî gel ên li navçeya Cizîr a Şirnexê di sala 1992'an de hatin kirin, xaleke girîng bû. Di 21 'ê Adara 1992'an de bi hezaran kes li nuqteyên cuda yên Cizîrê hatin cem hev û ber bi qada ku wê pîrozbahî lê bihata lidarxistin ve meşiyan. Welatiyên ku li gelek cihan hatin astengkirin ji helîkopter û wesayîtên zirxî hatin gulebarandin. Lê belê tevî vê yekê jî agirê Newrozê hat pêxistin. Li gorî qeydên fermî di êrîşan de 57 kes mirine û li gorî şahidan ev hejmar ji 100'î zêdetir e.
 
Newroza ku li navçeya Nisêbîn a Mêrdînê bi beşdariya deh hezaran kesî pêk hat, bêyî ti bûyer biqewime bi heybetî hat pîrozkirin. Wezîrê Karên Hundir ê wê demê Îsmet Sezgîn ji ber ku bûyer pêk nehatin li pêş kamerayan spasiyên xwe ji gelê Nisêbînê re kir. 
 
Dema ku li Cizîrê nûçeyên qetlîamê digihêjin Nisêbînê gel dadikeve kolanan. Di 22'ê Adarê de bi hezaran kes li ser pira li ser Çemê Çag Çag ku weke "Pira Şehîdan" tê naskirin, li hev civiyan. Girseya ku li dijî anonsên "belav bibin" ên polîsên ku bi panzeran li ser pirê barîkat danîn dest bi çalakiya rûniştinê kirin, bi dirûşmên gelek caran qetlîam protesto kirin. Li vir jî polîsan dest bi barandina guleyan li gel kirin û panzer bi ser wan de ajotin. Li gorî hejmarên fermî li vê derê 16 kesan jiyana xwe ji dest dan, 106 kes jî birîndar bûn. Cenazeyên 2 welatiyên ji bo ji komkujiyê xilas bikin xwe avêtin Çemê Çag Çag û piştre cenazeyên wan  ji bajarê Qamîşlo yê Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê anîn navçeyê.
 
Di şeva 20'ê Adarê heta 21'ê Adarê de Rahşan Demîrel a 17 salî li taxa Kadîfekale ya Îzmîrê bedena xwe da ber agir. Li ser vê yekê got, "Ez xwe li Kadîfekaleyê dikim Newroz. Divê ez bersivê bidim Cizîr, Mêrdîn û Nisêbînê. Li min xwedî derkevin. Agahî bidin Îsmet Sezgîn dê Newroz bê pîrozkirin... Ger bi tekeran nebe jî em ê bi canê xwe pîroz bikin!"
 
BI MILYONAN LI QADÊN NEWROZÊ NE
 
Di destpêka salên 2000'î de taya Newrozê hê mezintir bû; bi milyonan daketin qadan, Kurdan dest bi qîrîna daxwazên xwe yên azadiyê kirin. Tevî hemû qedexe û astengiyan jî mezinahiya pîrozbahiyan li gorî salên bihurî hîn bêhtir mezin bûye.
 
NEWROZA 2013’AN
 
Navenda pîrozbahiyên Newrozê her tim Amed bû. Bi taybetî pîrozbahiyên ku di salên 2013, 2014 û 2015'an de li Amedê hatin lidarxistin, derbasî dîrokê bûn. Bi milyonan kes beşdarî her sê Newrozê bûn. Bi taybetî Newroza Amedê ya 2013'an yek ji Newroza herî bi heybet a dîrokê bû. Peyamên Abdullah Ocalan mora xwe li vê Newrozê xist. Bi milyonan kes bi baldarî peyam guhdar kirin. 
 
Sibe: Nirxandinên Abdullah Ocalan ên der barê Newrozê...
 
MA / Azad Altay
 

Sernavên din

16/04/2025
14:10 Ji bo rojnameger Welat Ekîn biryara tehliye û beraetê
13:52 Serokwezîrê Iraqê li Silêmaniyeyê ye
13:48 Akkurt ê piştî 32 salan hate berdan bi girseyî hate pêşwazîkirin
13:40 Der heqê rojnameger Ren de doz hate vekirin
13:34 Serokê CHP'ê yê Stenbolê çû serdana Onder
13:25 Rojnamevan Hassouna û malbata wê di êrîşa Îsraîlê de hatin kuştin
13:18 Li Iraqê bahoza tozê: Bi hezaran kes rakirin nexweşxaneyê
13:18 SOHR: Li Sûriyeyê 13 kes hatin kuştin
12:23 KNK’ê Çarşema Sor pîroz kir
12:14 Nameyên girityan ji Abdullah Ocalan re nivîsandine nayên şandin
12:01 Bijîşkên Onder: Metirsiya ser jiyana Onder didome
11:49 Dr. Fernaz Attia ya Misrî: Hewldana aştiyê ya Ocalan dê bandorê li hemû herêmê bike
11:39 Peyama Demîrtaş a ji bo Onder: Dilê me bi te re ye
11:18 Îbrahîm Kalin çû serdana Onder
11:17 Kolber ê li sînor winda bûbû, xwe gihand malbata xwe
11:12 Bijîşk dê têkildarî rewşa Onder daxuyaniyê bidin
11:09 Girtiyê nexweş Ayik: Rêveberiya girtîgehê li provokasyonê digere
10:57 Bahçelî ji bo rewşa Onder bipirse telefon kir
10:52 Qeyûmê Êlihê 12 neguhêzbar da ber firotinê
10:48 Îtîraz hate kirin, biryara qedexeyê ya ji bo 2 pirtûkan hate betalkirin
10:39 Nexweşxaneya Florence Nihgtingale: Xeteraya li ser jiyana Onder didome
10:37 Ozel: Em rewşa Onder ji nêz ve dişopînin
10:31 Tehliyeya girtiyê li dijî hejmartina ser pêyan derketî hate astengkirin
10:07 Emeliyeta Sirri Sureyya Onder xelas bû
10:00 Polîsê ji bo wî bultena sor hatiye derxistin li Tirkiyeyê dijî lê nayê girtin
09:27 Pirtûk hat qedexekirin, lêpirsîn li nivîskar hate vekirin
09:20 'Pêşketin bi azadiya fizîkî ya Abdullah Ocalan pêkan e'
09:13 Dayika Rahşan Demîrelê: Ya ku me qanek bike meclis e
09:02 Parêzer Demîr: Ji bo pêşketina pêvajoyê divê Ocalan azad be
09:01 Malbata ku Abdullah Ocalan silav jê re şand: Em dixwazin wî bibînin
09:00 ROJEVA 16’Ê NÎSANA 2025’AN
08:47 Tulay Hatîmogullari: Onder heta niha gelek zehmetî derbas kir û dê vê jî derbas bike
08:46 Ayşegul Dogan: Emeliyeta hêj xelas nebûye
08:28 Emeliyatkirina Onder dewam dike: Dilê wî dest bi lêdanê kir
08:25 Bi hezaran kes li ber nexweşxaneya ku Onder lê ye kom bûn
08:21 Ji bo Sirri Sureyya Onder peyam
08:15 Ji Wezareta Tenduristiyê ji bo Onder daxuyanî
08:15 Endamê Şandeya Îmraliyê Onder emeliyat bû
15/04/2025
16:18 Nêrgiz Mihemedî ji NY’ê re name şand
16:05 Ozel ji bo pêvajoyê got: Bînin Meclisê
15:57 ÎHD’ê çalakiya ‘Şandina pereyan a ji girtiyan re sûc nîne’ li dar xist
15:24 BES-AR: Sînorê birçîtiyê 34 hezar TL derbas kir
15:23 Di 15 rojan de 4 zarokan di cînayetên kar de jiyana xwe ji dest dan
15:08 CPT dîsa neçû serdana Îmraliyê
14:55 'Bi wezîrê dadê re dê gelek mijar bên axaftin'
14:17 AYM’ê di doza teqîna muhimatê de piştî 20 salan biryara ‘binpêkirinê’ da
13:46 SOHR: 17 jin û zarok hatin revandin
13:45 AKP a ku 23 sal in pêşniyara ‘Cejna Newrozê’ red dike niha pêşnûme da
13:29 DEM Partî: Em bi coşa 8’ê Adarê û Newrozê biherikin qadên 1’ê Gulanê
12:55 Polîsan taziyeya Abdurrahîm Erzen asteng kirin
12:44 Tulay Hatîmogûllari: Heke îktîdar li gorî bangê gavan neavêje dê demokratîkbûn çênebe
12:40 Şaredariya Bajarê Mezin a Amedê hedefên xwe aşkera kir
12:11 Renée Le Mignot: Modela Rojava hêvî ye
12:04 Şandeya Parlamenteran a Ingilistan-YE’yê li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê ye
11:28 Macron bi Abbas re hevdîtin kir: Divê Hamas were bêçekkirin
11:27 Prof. Dr. Dunbar: Dema ji ziman û çandan re rêz hate girtin dê aştî bibe
11:01 Parêzeran ji bo biçin Îmraliyê serlêdan kirin
10:50 Qada bêhnvedanê ku qeyûm dabû cendirmeyan hatiye îstîmlaqkirin!
10:44 Weqfa Mezopotamyayê kursa 9’an a folklor û edebiyata gelêrî li dar dixe
10:14 Li Antalyayê dawetên Kurdan bi hinceta ‘qedexeyê’ tên astengkirin
10:02 Ji bo Cîgirê Şaredarê Beykozê biryara binçavkirinê
09:58 'Aştî û çareserî yekalî nabe’
09:53 Pîrozbahiyên Newroza Rojhilat: Banga Ocalan mora xwe li pîrozbahiyan xist
09:04 Înîsyatîfa Jinan a ji bo Sûriyeyê hat avakirin: Çalakiya ewil di 24'ê Nîsanê de ye
09:03 Parêzerên OHD'î: Divê 'mafê hêviyê' bê bicihanîn
09:02 Qirêjiya li Gola Wanê zêde dibe, populasyona candaran tune dibe
09:00 Ferîde Eralp a feminîst: Bêyî jinan aştî ne pêkan e
09:00 ROJEVA 15’Ê NÎSANA 2025’AN
14/04/2025
16:24 ‘Hêza sereke ya ku dê civakê demokratîk bike jin in’
15:38 Îtîraza li dijî girtina Îmamoglû hate redkirin
15:37 Rapor: Li Sîncanê ‘qedexeya îşkence û miameleya xerab’ tê binpêkirin
15:00 Meclisa Jinan a DBP’ê atolyeyan dide destpêkirin
14:42 Doza Narîn Guranê: Daxwaza beşdarbûnê ya UCÎM û Wezaretê hat qebûlkirin
14:40 4 sal û 8 meh cezayê hefsê li lîstikvana Kurd hate birîn
14:32 Rojnamegeran bertek nîşan dan: Mafê agahîgirtinê yê gel tê astengkirin
13:52 Xalê Jîna Emîniyê hate girtin
13:15 Li Qersê jinek hate qetilkirin
13:10 Ji bo rojnameger Necla Demîr Arvas biryara ceza û tehliyeyê
12:44 Doza Narîn Guranê didome: Heqîqetê derxînin holê
12:29 Cûma Çat hate definkirin
12:25 Dîroka hevdîtina Şandeya Îmraliyê û Wezareta Dadê diyar bû
11:52 Platforma Yekitina Jinên Kurd hate avakirin
11:31 Gulistan Kiliç Koçyîgît: Di hevdîtina Erdogan de aliyên pêvajoyê dixitimînin hatin axaftin
11:21 Hunermend Dîna Zaurub di êrişa Îsraîlê de hate qetilkirin
11:08 Bi ser Enfalê re 37 sal derbas bûn: Me efû nekir û dê ji bîr nekin
10:57 Li Geliyê Botanê qûleya leşkerî hate avakirin
10:41 Duyemîn doza cînayeta Narîn Guranê dest pê kir
10:10 Xwebûn bi manşeta ‘Hunermend rayberî biko’ derket
09:10 Piştî Soylu hedef nîşan dayî bêyî ‘delîlan’ cezayê muebbeta girankirî lê hate birîn
09:06 Qeyûmê Mêrdînê dê 35 neguhêzbarên bifiroşe
09:04 Curado: Bêyî berdana Abdullah Ocalan pêvajo nameşe
09:03 'Bombebarana ser Kurdistanê bide sekinandin dê bibînî ka aborî çawa baş dibe’
09:01 Birayê girtiyê nexweş Akay: Lijneyên Çavdêriyê mîna giyotînê dixebitin
09:00 ROJEVA 14'Ê MIJDARA 2025'AN
09:00 Cûma Çat jiyana xwe ji dest da
13/04/2025
16:54 OHD: Bi banga Abdullah Ocalan re hevkêşeya sedsalî xera bû
16:34 Karkerê li Şirnexê di bin hezazê de ma jiyana xwe ji dest da
16:30 Rûsyayê bi fûzeyan êrişî Ûkraynayê kir: Herî kêm 32 kes mirin
15:35 Endamên DÎK’ê çûn serdana şîna Sungur
15:29 Komxebata Egîtîm Senê di roja duyan de dom kir: Zanîna xelet mirov dike kole